ZABARELLA, Jacqus (1533-1589)
İtalyan, filozof. Öznenin ilk madde olduğu görüşünü savunmuştur.
5 Eylül 1533’te Padova’da doğdu, Ekim 1589’da aynı kentte öldü. Ortaöğrenimini bitirdikten sonra Padova Üniversitesi’nde felsefe ve tanrıbilim okudu. 1553’te doktor sanını kazandı. 1564’te bu üniversitede profesörlüğe yükseldi. Önce Aquino’lu Thomas ve Aristoteles’in yapıtlarım inceledi, onlara kendi anlayışına göre, yeni bir yorum getirdi. Özellikle Aristoteles’in fiziği üzerinde durarak doğal varlıkların oluşuyla ilgili nedenleri açıklamaya çalıştı. İbn Rüşd’ün görüşlerinden kaynaklanan öğretilere karşı Gizemcilik’i savundu.
Zabarella’nın felsefesi varlık, yokluk ve özne gibi üç temel kavrama dayanır. Ona göre özne ilk maddedir, onun bilgisi de benzeşime (analogie) dayanan usa vurmadan doğar. Nesnede, kendi tözü gereği, önceden biçim ve madde vardır. Bunlar onun oluşturucu ilkeleridir. Nesnel varlığın öznesi maddedir. Maddeyle biçim birliktedir, birbirinden ayrılamaz, insandaki düşünme yetisi, bunları birbirinden ayrı varlıklarmış gibi düşünürse de bu gerçek değildir. Bu işlem benzeşim olmaktan öteye geçemez.
Zabarella’ya göre maddede özne, biçimde edim vardır. Var oluş ise yalnız Tanrı ve nesneler için söz konusudur. Bu ikisi arasında “olabilen” bulunur. Olabilen de ussal varlıkları kapsayan bir alandır.
Zabarella’nın eleştiri, açıklama ve çözüm gibi üç ilkeye dayanan düşünme yöntemi İtalyan felsefesinde yeni sayılır. Özellikle Aristoteles, Aquino’lu Thomas ve İbn Rüştçülük konularındaki düşünceleri uzun süre temel öğreti olarak benimsenmiş, öğretim ku-rumlarında okutulmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): Opera Logica, 1579, (“Mantık Yapıtları”); De Rebus Naturalibus libri triginta, (ö.s.), 1590, (“Doğal Nesneler Üstüne Otuz Kitap”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi