ORTON, Joe (1933-1967)
İngiliz oyun yazarı. Kara güldürü türündeki oyunlarıyla tanınmıştır.
1 Ocak 1933’te Leicester’de doğdu, 9 Ağustos 1967’de Londra’da öldü. Londra’da iki yıl Royal Academy of Dramatic Arts’da okudu. Ipswich Re-pertory Theatre’da oyunculuk etti. Oyun yazarlığına, 1964’te BBC için yazdığı radyo oyunuyla başladı. Aynı yıl, ilk oyunu olan Entertaining Mr. Sloane büyük başarı kazandı. 1966’da Evening Standard Ödülü’nü aldı. Ertesi yıl, birlikte eşcinsel bir yaşam sürdüğü arkadaşı tarafından öldürüldü.
Orton gerçek yaşamında da, başyapıtlarında izlendiği gibi otoriteye, Kilise’ye, toplumsal kuramlara ve yerleşik yargılara karşı çıkmıştır. İlk gençliğinde, bir kitaplıktaki iki yüzden fazla kitabın kapağına açık saçık resimler yapıştırmaktan altı ay hapis yatmıştır. Daha sonraları, bu hapishane günleri dahil, özel yaşamındaki deneyimlerini oyunlarında kullanmıştır. İlk oyunu, Entertaining Mr. Sloane’da., iki orta yaşlı eşcinselin şantajlarına boyun eğmek zorunda kalan genç bir katili anlatır. Ünlü Alice Harikalar Ülkesinde yapıtının havasına benzeterek yazdığı What the Butler Saw (“Uşağın Gördükleri”) adlı fars, ölümünden sonra sahneye konmuş ve büyük başarı kazanmıştır. Orton oyunlarında şantaj, ikiyüzlülük, cinsel sapıklık, şiddet, soygun gibi çağdaş toplumda belirgin biçimde öne çıkan olguları dolaylı bir anlatımla sergilemiş, insanın bu toplumdaki ürpertici görünümünü güldürü yoluyla yermiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Entertaining Mr. Sloane, 1964; The Ruffian on the Stair, 1964, (“Merdivendeki Zalim”); Loot, 1965, (“Yağma”); What the Butler Sam, (ö.s.), 1969, (“Uşağın Gördükleri”); Funeral Games, (ö.s.), 1970, (“Cenaze Oyunları”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi