OROZCO, Jose Clemente (1883-1949)
Meksikalı ressam. Ülkesinde 20. yy duvar resmini başlatmış ve bu tür resmi, toplumsal bilinci aktarmada bir araç olarak kullanmıştır.
23 Kasım 1883’te jalisco Eyakti’nde Ciudad Guzmân’da doğdu, 7 Eylül 1949’da Mexico City’de öldü. Eğitimini San Jacinto’daki Tarım Okulu’nda ve Meksika Ulusal Üniversitesi’nde yaptı. 1890’da ailesiyle birlikte Mexico City’ye yerleşti. Burada Güzel Sanatlar Okulu’nda mimari çizim dersleri aldı. Ancak, on yedi yaşında bir kaza sonucu sol elini kaybedince mimarlık eğitimini bırakarak resme başladı. 1905’te Academia de San Carlos’a girdi. Burada, Doktor Ati olarak tanınan devrimci yazar ve ressam Gerardo Murillo (1857-1964) ile tanıştı ve onun etkisiyle yerel konulara yöneldi. 1910’da çevresindeki sanatçı arkadaşlarıyla birlikte bir dernek kurarak hükümetten, resmi yapılara, devrim konulu duvar resimleri yapmak için izin istedi. Ancak ülkedeki siyasal karışıklıklar nedeniyle bu izin verilmedi.
Orozco bazı dergilere karikatürler yapmaya başladı. 1915’te Dr.Atl ile birlikte La Vanguardia adlı devrimci gazetede çalıştı. Aynı dönemde sokak kadınlarını betimleyen Gözyaşları Evi adlı resim dizisi, konusundan ötürü eleştirilere uğradı. 1917’de ABD’ye gitti. 1920’de Meksika’ya geri döndü. Hükümet tarafından Rivera ve Siqueiros ile birlikte duvar resimleri yapmakla görevlendirildi. 1927’de hükümetteki değişiklikler nedeniyle bir kez daha sert eleştirilere hedef oldu ve yeniden ABD’ye gitti. 1932’de Avrupa’ya bir gezi yaptı. 1934’te ülkesine döndüğü zaman sanat yaşamının doruğundaydı. En önemli yapıtlarını 1936-1939 arasında Guadalajara’da üretti. 1947’de Meksika cumhurbaşkanınca son beş yılın en önemli Meksikalı sanatçısı olduğu söylenerek onurlandırıldı.
Meksika sanatının Rivera, Siqueiros ve Tamayo ile birlikte dört büyük ustasından biri olan Orozco, toplumsal gerçekçi tavrı ile öne çıkmıştır. Sokak kadınlarını betimleyen Gözyaşları Evi dizisi bu eğiliminin ilk ürünüdür. Konularım önceleri geç izlenimci (post-empresyonist) bir teknikle işleyen Orozco, giderek dışavurumcu (ekspresyonist) bir teknik geliştirmiş ve Meksika halkının, ülkede 1910’lar boyunca süren karışıklıklardan çektiği çile ve acıları, 1920’lerde başladığı duvar resimlerinde dile getirmiştir.
1930’larda ABD’deyken California Claremont’ta, Po-mona College’da yaptığı Prometbeus, dışavurumcu üslubunu bulduğu ilk önemli yapıtıdır. Bu resmiyle toplumsal eleştiri ve tarihsel konulardan uzaklaşarak, tüm insanlığı ilgilendiren daha evrensel bir temaya yönelmiştir. Guadalajara duvar resimlerinde ise insanlığın fiziksel ve mistik çelişkilerini vurgulayarak, bu eğilimini sürdürmüştür. Son dönem yapıtlarında evrensel temalardan uzaklaştığı, milliyetçi bir tutum içine girdiği görülür. Ayrıca bu dönemdeki bazı yapıtlarında, artan bir mistisizm ile soyuta kaçan bir teknik de izlenir.
• YAPITLAR (başlıca): Resim: Gözyaşları Evi; Barikat, 1931, Modern Sanatlar Müzesi, New York; Zapatistler, 1931, Modern Sanatlar Müzesi, New York; Metafizik Manzara, 1948, Orozco Evi, Mexico City. Duvar Resmi: Prometbeus, 1930, Pomona College, Claremont/ California, ABD; Katarsis, 1934, Güzel Sanatlar Sarayı, Mexico City; Makine At, 1938-1939, Cabanas Hastanesi, Guadalajara; Meksika Alegorisi, Gabino Ortiz Kütüphanesi, Jiquilpan, Meksika; Ulusal Alegori, 1947, Ulusal Öğretmen Okulu, Guadalajara, Meksika; Hidalgo ve Meksika’nın Kurtuluşu, 1949, Hükümet Sarayı, Guadalajara, Meksika.
• KAYNAKLAR: M.K.Heim, Man of Fire: J.C. Orozco, 1953; A.Reed, Orozco, 1956.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi