Yeni Şili Şarkısı -Nueva Cancion Chilena
1960’larda, çoğu Şilili olan bir grup Latin Amerikalı müzisyen, geniş bir halkbilim araştırması temelinde yeni bir müzik anlayışı oluşturmaya giriştiler. Latin Amerika, kültür bakımından Ispanyol, yerli (İnka-Aztek) ve Afrikalı öğelerin zengin bir kaynaşmasının beşiğiydi. Ancak bu kıtanın Batı Avrupa uygarlığınca tanındığı dört yüzyıl boyunca, bu kültürel farklılıklar daha çok çatışma biçiminde ortaya çıkmış, bunun bir sonucu olarak da ezilen yerli ve zenci kültürler kendi içlerine kapanmışlardı. Ancak halkbilim düzeyinde bir kaynaşmanın ilk adımlan da görülmekteydi. Müzik bu kaynaşmanın en açık olduğu alandı.
20. yy’da gözlenen kültür alanındaki bu bireşimin en önemli göstergelerinden biri, bir Ispanyol müzik aleti olan gitan virtüözite düzeyinde iyi çalan ve bunu yerli müziğini seslendirmede kullanan gitarcı şarkıcı Atahualpa Yupanqui (1908) idi. Gitann Inka-Aztek kültür mirasına girmesinin yanı sıra, quena adı verilen tahta İnka flütü de Ispanyol kökenli müziğe bir solo çalgı olarak giriyordu. Bu yakınlaşmayı gören ve bunu zengin bir halkbilim araştırmasından kaynaklanan yeni bir müzik anlayışının temeli olarak değerlendiren ilk sanatçı Yeni Şili Şarkısı hareketinin “anası” diye anılan Violeta Parra oldu. Parra’nm araştırmalan birçok farklı kültüre ait çalgıyı bir arada ve çoksesli bir anlaşıyla kullanmaya dayanıyordu. Bu anlayışla yaptığı çalışmalar ise genç Şilili müzikçilerce kısa sürede benimsendi. Yeni Şili Şarkısı hareketi kısa sürede Victor Jara, V.Parra’nın çocuklan Angel ve Isabel Parra gibi yeni adlar, Inti Illimani, Quilapayun, Illapu gibi topluluklar tarafmdan büyük ölçüde yaygınlaştırıldı. Siyasal alanda Allande’nin yükselişine bağlı olarak gelişen Yeni Şili Şarkısı, müziği siyasal bir öğe olarak ele alıyordu. Ancak bu, yalnızca şarkılara toplumcu içerikli sözler yazmakla sınırlı bir yaklaşım değildi. Yeni Şili Şarkısı, müzik araçlarım kullanışıyla, Batı Avrupa müziğini değerlendirişiyle, çoksesliliğe verdiği önemle giderek köktenci bir yeniliğin öncüsü oldu. Müziğinin biçiminde ve duygularında da bir “Latin Amerika Entemasyonalizmi”nin sözcüsü durumuna geldi.
1973’te Pinochet’nin Allende’yi devirmesinden sonra Yeni Şili Şarkıst da Şili topraklan üstünde kesintiye uğradı. Hareketin o dönemdeki en önde gelen adı Victor Jara öldürüldü. Quilapayun, Inti Illimani, Illapu yurt dışında yaşamak zorunda kaldılar, müzik çalışmalannı Batı Avrupa ülkelerinde sürdürdüler. Şili’de Yeni Şili Şarkısı yasaklandı. Ancak hareketin Şili müziğine vurduğu damga o kadar güçlüydü ki, bu yolla popüler hale gelmiş olan halk müziği çalgtlan (quena, gitar benzeri çalgılar olan tiple ve quatro, armadillo kabuğundan yapılan mandolin benzeri charango, panflüt benzeri zampona) klasik Batı müziği icrasında kuUamldıklannda bile “isyancı ” bir hava yaratıyordu. Bu nedenle Pinochet yönetimi, Yeni Şili Şarkısı’nın çalış-malannı yasaklamakla yetinmedi, müzik araç-lanna karşı da tavır almak zorunda kaldı. Yeni Şili Şarkısı hareketi, Latin Amerika müziğiyle bağlannı koparmamaya çalışan tek tek gruplar düzeyinde de olsa, sürgünde yaşamaya ve gelişmeye devam etti.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi