PETAİN, Philippe (1856-1951)
Fransız asker ve devlet adamı. II. Dünya Savaşı sırasında Fransa’yı işgal eden Nazilerİe işbirliği yapan Vichy hükümetine başkanlık etmiştir.
Henri Philippe Omer Petain 24 Haziran 1856’da Pas-de-Calais’deki Cauchy-la-Tour’da doğdu, 23 Temmuz 1951’de Yeu Adası’ndaki Port-Joinville’de öldü. Bir köylü ailesinin oğluydu. Ortaöğrenimini dini bir okulda tamamladıktan sonra Fransa’nın en büyük askeri akademisi olan Saint-Cyr’e girdi. Buradaki iki yıllık öğrenimini tamamladıktan sonra Savaş Okulu’nda ders vermeye başladı. Bu görevi sırasında, Fransız genelkurmayının benimsediği, ülkenin bütün sınırlarında saldırıya dayanan savaş taktiğine karşı çıkarak örgütlü savunmaya öncelik verilmesini savunduğu için, oldukça yavaş rütbe aldı. Tuğgeneralliğe ancak Ağustos 1914’te 58 yaşındayken yükselebildi.
Verdun direnişi
I.Dünya Savaşı başlarında gösterdiği başarılar üzerine 1916’da Alman ordusunu müstahkem Verdun kentinde durdurmakla görevlendirildi. Cephe ve ulaştırma düzenini ustalıkla düzenleyerek ve topçu birliklerini akıllıca kullanarak tarihe geçen bir direniş örneği verdi. 1917’te Fransız ordusunun başarısızlıkla sonuçlanan saldırılarının ardından orduda ciddi huzursuzluklar baş gösterince başkomutanlığa getirildi. Askerlerin yaşam koşullarını düzelterek disiplin altına aldığı ve yeniden örgütlediği Fransız ordularının başında F.Foch komutasındaki İtilaf ordularının 1918’deki son saldırısında yer aldı ve Kasım’da mareşal rütbesine yükseltildi. Savaştan sonra 1920’de Yüksek Savaş Konseyi başkan yardımcılığı, 1922’de de ordu genel müfettişliği gibi önemli görevlere getirildi. Bu görevleri sırasında ordunun savunma ağırlıklı bir askeri strateji benimsemesi için çalıştı; Fransa-Almanva sınırında Maginot Hattı olarak bilinen bir savunma zinciri oluşturulmasını destekledi.
1925-1926 yıllarında Fas’ta Abdülkerim Hattabi önderliğinde baş gösteren bağımsızlık ayaklanmasının bastırılmasında görev aldı. 1931’de askerlikten emekliye ayrıldıktan sonra, 1934’te kısa süreli G.Doumer-gue hükümetinde savaş bakanı olarak siyasi yaşama atıldı. Bu dönemde, otoriter rejim yanlısı ve her türlü sol siyasi harekete karşı kişiliğiyle, IlI.Cumhııriyct’in sağ kanat muhaliflerinin çevresinde toplanabileceği bir kişi olarak kendisini gösterdi. 1939’da Franco Ispanya’sıyla diplomatik ilişkileri sıkılaştırmak isteyen Daladicr hükümeti tarafından Madrid elçiliğine atandı.
Devlet başkanı oluşu
II.Dünya Savaşı’nın başlamasının ardından Mayıs 1940’ta çok ileri bir yaşta P.Reynaud hükümetinde başkan yardımcısı, Fransa’nın Naziler tarafından işgalinin ardından Haziran 1940’ta başbakan olan Petain, yenilginin kaçınılmaz olduğunu öne sürerek ateşkes istedi. 22 Haziran’da ateşkesin imzalanmasından sonra 10 Temmuz’da Vichy’de toplanan Ulusal Meclis tüm anayasal yetkileri Petain’e devretti. Ertesi gün Petain devlet başkanlığına, Pierre Laval de devlet başkanı yardımcılığına getirildi.
Petain Nazi işgali dışında kalan ve Fransa topraklarının yalnızca üçte birini oluşturan güney bölgesinde Ulusal Devrim adıyla “İş-Aile-Anavatan” sloganında ifadesini bulan otoriter ve Korporatif ilkelere dayalı yeni bir devlet yapısı oluşturmaya çalıştı. Mason localarını kapattı; Yahudiler’in bazı mesleklere girmesini yasakladı; sanayi ve ticareti desteklemek üzere komiteler, köylü korporasvonları kurdu; işçi ve işveren sendikalarını kapattı. Aralarında Blum’un, Daladier’nin, Reynaud’nun da bulunduğu III.Cumhuriyet döneminin birçok sendikacısını ve siyaset adamını askeri bozgunun sorumlusu oldukları gerekçesiyle tutuklattı.
1940 sonlarında Almanya’nın yanında savaşa katılmayı savunan yardımcısı P.Laval’yi görevden alıp yerine amiral F.Darlan’ı atadı. Sözde bir yansızlık politikasıyla savaşan her iki tarafı oyalama yoluna gitti. Bir yandan Londra’ya Churchill’le anlaşmak amacıyla gizlice aracılar gönderirken ve Hitler’in Kuzey Afrika’ya İspanya üzerinden geçişine izin vermemesi için Franco ile görüşmeler yaparken, diğer yandan da Almanlar’m Fransa’nın hammadde ve yiyecek kaynaklarını talan etmesini sessizce kabullendi. Hitler’in iktidara geldiği 1933’ten sonra Fransa’ya sığınmış olan Alman siyasi mültecilerini Hitler’e teslim etti; komünist direnişçilerin 1941 ’den sonra işgalci Alman birliklerine karşı gerçekleştirdikleri silahlı saldırıları, bu eylemlerin sürdürülmesi durumunda Almanlar’ın ellerindeki rehineleri ayırım yapmaksızın öldüreceği tehditiyle durdurmaya çalıştı.
Laval’in Naziler’in baskısıyla başbakanlığa döndüğü Nisan 1942’den sonra iç ve dış politikada hiçbir etkisi kalmadı. Darlan aracılığıyla, Fas ve Cezayir’deki Fransız birliklerinin, Kuzey Afrika’ya çıkan müttefik kuvvetlerine fazla direnmeksizin teslim olmasını sağlaması üzerine, Alman birlikleri Hitler’in emriyle Fransa’nın geri kalan bölümünü de işgal etti ve Vichy rejimi bütünüyle bir kukla yönetim durumuna geldi.
Ağustos 1944’te Paris’in kurtuluşundan sonra general de Gaulle’e aracılar göndererek iktidarı barışçı bir yoldan ona devretmeyi önerdiyse de, bu girişimi sonuçsuz kaldı. Ağustos sonunda Fransa’dan çekilmekte olan Almanlar tarafından Vichy’den alınarak Almanya’ya götürülen Petain, Nisan 1945’te Fransa’ ya dönerek hakkında tutuklama kararı almış olan Fransız yetkililerine teslim oldu. Ağustos 1945’te vatana ihanet suçundan ölüme mahkûm edildiyse de, ileri yaşı nedeniyle bu ceza ömür boyu hücre hapsine çevrildi. Cezasını çekmek üzere gönderildiği Fransa’ nın Atlantik kıyısındaki Yeu Adası’ndaki bir kalede 95 yaşında öldü.
• KAYNAKLAR: R. Aron, Hist e de Vichy 1940-1944, 1954; G.Blond, Petain, 1856-1951, 1966; R.Griffiths, Petain: A Biography of Marshal Philippe Petain of Vichy, 1972; A.M.E.Laure, Petain, 1941.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi