PHİLOLAOS (İÖ 5.yy)
Eski Yunan, filozof. Pythagoras’ın öğretisini yaymaya çalışmış, bütün olayların gerekim ve uyum yasasına göre ortaya çıktığını ileri sürmüştür.
İÖ 480 dolaylarında Kroton ilinde doğdu, He-rakles’de öldü. Diogenes Laertius’un bildirdiğine göre tiranlığa özendiğinden dolayı öldürülmüştür. Yaşamı konusunda yeterli bilgi yoksa da Thebai ve Boietia’da Pythagoras öğretisini yaymayı amaçlayan bir felsefe okuttuğu, Platon’un Timaios adlı yapıtında işlediği konuları, daha önceden açıkladığı ileri sürülmektedir. Diogenes Laertius onun Pythagoras öğretisiyle ilgili yazılarını Platon’un, ondan aldığını yazar.
Philolaos’un felsefeye değgin düşünceleri nesneler ve oluş sorunları çevresinde toplanır. Ona göre varlık kavramı altında toplanan bütün nesneler, birbirine karşıt, iki ilkeden oluşur. Bunlardan biri belirleyici, sınırlayıcı olan, öteki de belirlenemezliktir. Belirleyici ilke başlangıç ve sonu, belirlenemezlik de nesnelerin, içinde oluştuğu ortamı gösterir. İnsan, yalnız belirlenmiş olanı bilebilir. Belirlenmiş olan da durum, biçim ve yer gibi üç koşula bağlıdır. Durum nesnenin bulunuş türüyle, biçim özelliğiyle, yer de bulunduğu ortamla, uzayla ilgilidir. Belirleyici ilke birliği, belirlenemezlik de ikiliği, değişik durumda bulunmayı sağlar. İkilik ussal değildir, kendisiyle ilgili kesin bir yargı verilemeyen, doğadır, yanılgının ve özlemin kaynağıdır. Birlik ise, bütün varlık evrenini yöneten, düzenleyen, değişmeyen, egemen olan, yalnız kendi kendine benzeyen önsüz-sonsuz güçtür, Tanrı’dır. Bütün nesneler bu tanrısal güçle dolu olduğu gibi, karşıtlarını da içerir. Böylece nesnede kendi karşıtı ile tanrısal olan birlikte bulunur. Bu birlik ve ikilik bütün varlığın iki karşıt ilkesi olduğu gibi sayıların da ilkesidir. Bu nedenle sayılar da bütün varlığın kurucu öğeleridir.
Philolaos, varlığın ilkesi olarak nitelediği sayıların “nokta”dan oluştuğu kanısındadır. Ona göre kurucu öğe olan noktanın özü birliktir. İki nokta bir çizgiyi, üç nokta yüzeyi, dört nokta ise üç boyutlu cisimleri oluşturur. Böylece birlik noktanın, ikilik de çizginin kurucu öğesi olur. Noktanın dışında belirlenmemişin özelliğini oluşturan aralık vardır. Bu da bütün nesnelerin kendi karşıtlarıyla birlikte oluşundan dolayıdır. Bu durum müzikte de geçerlidir. Onun da özünü, uyumunu sağlayan sayılardır. Canlılarda dört sayısına karşılık, dört öğe vardır: beyin, yürek, göbek ve üreme öğeleri. Bunlar yukardan aşağı doğru, üstünlük aşamalarına göre, sınırlanır. Philolaos, somut varlıklarda, belli bir düzene göre oluşmuş beş kurucu biçim ve öğenin bulunduğu kanısındadır. Bunlar düzgün dörtyüzlü, küp, düzgün sekizyüzlü, düzgün onikiyüzlü, düzgün yirmiyüzlüdür. Öte yandan bu beş düzgün cisime karşılık olan beş somut öğe daha vardır: Ateş, toprak, hava, su ve beşinci öz. Ancak, o, bu beşinci özün adını açıklamamış, niteliğini söyleyip bırakmıştır.
Kimi felsefe tarihçilerinin bildirdiklerine göre, Philolaos yeryüzünün döndüğünü ileri sürmüş, yeni bir gezegen dizgesi oluşturmuştur.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi