ZIMMERMANN, Robert (1824-1898)
Alman, filozof ve estetikçi. Ahlak ilkelerinden kaynaklanan bir estetik öğretisi geliştirmeye çalışmıştır.
2 Aralık 1824’te Prag’ta doğdu, 31 Ağustos 1898’de aynı kentte öldü. Ortaöğrenimini Gymnasi-um’da bitirdikten sonra Prag Üniversitesi’nde felsefe ve estetik okudu. 1852’de Prag, 1861’de Viyana üniversitelerinde estetik ve felsefe profesörü olarak görev aldı. Özellikle estetik sorunları üzerinde durarak, ahlak ilkelerini de kapsayan biçimsel ve genel bir estetik öğretisi kurmayı amaçladı. Filozof Schleier-macher’in görüşlerine karşıt bir anlayıştan yola çıkıp filozof Herbart’ın öğretisinden esinlenen bir dizge niteliği taşıyan estetik kuramını Allgemeine Aesthetik als Form-Wissenschaft, (“Biçimbilimi Olarak Genel Estetik”) adlı yapıtında ortaya koydu.
Zimmermann’a göre estetik beğenme ya da beğenmeme gibi duygusal durumların ortaya çıkmasını sağlayan öğeleri konu edinen bir bilimdir. Bu öğeler belli biçimler içine yerleşerek güzelin genel niteliğini oluşturur. Öğelerin biçimlenmesi karşılıklı ilişkilerden kurulan uyuma dayanır. Burada görülen uyum ve düzenlilik gerçeğin bilimi olarak tanımlanan matematikle, doğru düşünmenin kurallarını gösteren mantık-takinden ayrıdır. Bu iki bilimde beğenme, beğenmeme durumları söz konusu değildir. Estetikte başlıca iş, beğenilenle beğenilmeyenin ne olduğunu kesinliğe kavuşturmaktır.
Estetikte nicelik ve nitelik sorunu önemlidir. Çünkü biri niceliğin öteki niteliğin biçimlerine göre olmak üzere iki estetik öbek ortaya çıkar. Birinci öbekte insanda beğenme duygusunu uyandıran güçsüzün karşısında güçlü, küçüğün yanında büyük olandır. İkinci öbekte ise beğenilmeyen nesne nitelik bakımından yeterli uyum sağlayamayandır.
Güzel yalın bir biçim ya da görünüş değil uyum, düzenlilik, büyüklük, dolgunluk, karşılıklı bağlantı gibi öğelerden oluşan bir bileşimdir. Bu öğelerden birinin eksikliği güzelin bütünlüğünü bozar. Zimmer-mann, yüce, acıklı, gülünç, alaylı ve eğlendirici gibi özelliklerin estetikle ilgili olduğu gibi doğa, ahlak ve sanatla da bağlantılı bulunduğu kanısındadır. Çünkü bu konular genel estetikle belirlenmiş bir içeriğin uygulama alanına konmasıyla ortaya çıkar. Bunların doğaya uygulanmasıyla güzel bir evren, tasarıma uygulanmasıyla güzel bir tin ve düş gücü, duyguya uygulanmasıyla güzel bir yaşam biçimi, istence uygulanmasıyla da ıra (karakter) ve erdem ortaya çıkar. Böylece doğal güzellikle insana özgü güzellik birlikte doğar, insana özgü güzellik estetik olgunun yarattığı tasarım güzelliği ile ahlak ve istemeyi içerir. Bu durumda ortaya çıkan beğeni ahlakı da, estetiği de ilgilendirir.
Estetik tasarımlarla sağlanan güzelliği belirler. Bu güzellik üç öbeğe ayrılır. Müziği oluşturan duygusal tasarım güzelliği, şiiri yaratan düşüncelerin sağladığı güzellik, resim, yontu ve mimarlık gibi sanatların özünü kuran uzay ve zamana dayalı güzellik.
• YAPITLAR (başlıca): Aesthetiker, 2 cilt, 1858, (“Estetikçiler”); Allgemeine Aesthetik als Form-Wissenschaft, 1865, (“Biçimbilimi Olarak Genel Estetik”); Studien und Kritiken zur Philosophie und Aesthetik, 2 cilt, 1870, (“Felsefe ve Estetik Üstüne Araştırmalar ve Eleştiriler”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi