İngiltere’de Ütopik Sosyalizm
19.yy başında, Ingiltere’de Sanayi Devrimi’nden ve yeni toplumsal düzenden kaynaklanan çelişkiler belirginleşmeye başlamıştı. Fabrika üretimine geçiş, bir yandan eski orta sınıflan oluşturan zanaatkarlan ve küçük dükkân sahiplerini güvencesiz bırakıyor, bir yandan da köyden kente göç eden emekçileri, kötü çalışma koşullan ve yaygın işsizlik karşısında yılgınlığa düşürüyordu. Geleneksel ahlak bağlarının çözüldüğü, kadınlann ve çocukların aşın çalıştırıldıkları ve işsizliğin büyük boyutlara ulaştığı bu ortamda, Engels’in “yüce denebilecek çocuksu yalınlıkta” bir kişi olarak tanımladığı Owen, fabrikatör bir reformcu olarak ortaya çıktı.
Toplumsal koşullar yeterli derecede olgunlaşmadığı için eleştirilerine bilimsel bir temel hazırlayamayan ve sonralan Ütopik Sosyalizm olarak adlandınlan düşünce sistemlerinin doğuşunu, Fransa’da 1789 Devrimi, Ingiltere’de Sanayi Devrimi hazırladı. Owen, 19.yy’ın ilkyıllann-da ilk yapıtlanm veren Fransız Ütopik Sosyalist-leri’nden Saint-Simon ve Fourier gibi, kapitalizmin yarattığı yoksulluk, çelişkiler ve ahlak bozucu etkilerden kaynaklanan düş kınklığını dile getiriyordu. Ancak Owen, kendi sosyalist sistem modelini Fransız Ütopik Sosyalistleri’n-den farklı olarak, kapitalist üretim ilişkilerinin en çok geliştiği ülkede, uygulamaya dönük olarak geliştirmeye çalışıyordu. Owen ’ın kooperatif köyleri, Fourier’nin “falanster”lerinin, Blanc’ın toplumsal atölyeleri’nin ve Cabet’nin “icaria”larının esin kaynağı oldu.
Ingiliz Ütopik Sosyalizmi, eğer insanlar eğitilirse ve koşullan iyileştirilirse, tüm insanlığın yaranna akılcı bir düzen kurulabileceğini ileri sürer. Bu toplumsal reformun işverenlerin ve devlet adamlannın katkılanyla gerçekleşeceği umudu azalınca da, özel mülkiyet ile din ve evliliğin yürürlükteki biçimini engel olarak görür. Oluşturulan topluluk modellerinin yol göstericiliğine inanan Owen’ın 1834’teki sendikal harekette düşünceleri ve kişiliği ile kaldıraç rolü oynamasına karşın,birkaç yıl sonraki Chartist hareketle bağlantısı olmamıştır.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi