WUNDT, Wilhelm (1832-1920)
Alman, psikolog ve düşünür. İlk psikoloji deney laboratuvarmm kurucusu olması ve içebakış yöntemiyle tanınmıştır.
16 Ağustos 1832’de Mannheim kentinin bir banliyösü olan Neckarau’da doğdu, 31 Ağustos 1920’de Grossbothen’de öldü. Babası Protestan bir din adamı olan Wundt, 19 yaşındayken Tübingen Üniversitesi’ne girdi. Orada başladığı tıp öğrenimini bir yıl sonra Heidelberg Üniversitesi’nde sürdürdü. Dönemin önde gelen fizyoloğu Johannes Müller’in öğrencisi oldu ve çalışmalarının tüm ağırlığını bu dala verdi. 1856’da tıp doktoru olarak öğrenimini tamamlayıp 1857’de Heidelberg Üniversitesi’nde öğretim görevine başladı. Ertesi yıl ünlü fizyolog H. von Helmholtz’un asistanı oldu. 1858’de kas hareketleri üzerine bir kitap, 1864’te ise bir fizyoloji elkitabı yayımladı. Aynı yıl fizyoloji profesörü oldu. Bu sıralarda ilgisi yavaş yavaş fizyolojiden psikolojiye kayan Wundt, 1867’den sonra bütünüyle psikoloji alanında çalışmaya başladı. 1874’te büyük yapıtı Grundzüge der physiologischen Psychologie’nin (“Fizyolojik Psikolojinin İlkeleri”) 870 sayfa tutan ilk cildini yayımladı; psikoloji ve fizyoloji arasındaki bağlantıları bilimsel olarak değerlendirmeye çalışan ve doğa bilimlerinin yöntemlerinin psikolojideki kullanımını sorgulayan iki ciltlik bu yapıtın, sonuncusu 1911’de olmak üzere altı kez yeniden gözden geçirilerek basımı yapıldı. 1874’te bir yıl Zürich Üniversitesi’nde ders veren Wundt, 1875’te Leipzig Üniversitesi’nin yeni oluşturulan psikoloji kürsüsünün başkanlığına getirildi, böylece Wundt’un bilim yaşamının en verimli dönemi başladı. 1879’da dünyadaki ilk psikoloji laboratuvarıyla donatılmış Psikoloji Araştırmaları Enstitüsü’nü kurdu. 1881’de dönemin ilk etkili ve sürekli psikoloji dergisi olan Philosophische Studien’i (1903’ten sonra Psycbologische Studien) yayımlamaya başladı; bir yandan da felsefeye olan ilgisini sürdürerek 1880’de üç ciltlik Logik (“Mantık”) adlı yapıtını yayımlayan Wundt, 1917’de üniversiteden emekliye ayrıldı.
Wundt psikolojinin fizik bilimlerden farklı olarak incelediği konu ya da deneyimin kendisine, belli müdahalelerde bulunmaksızın doğrudan yaklaşması gerektiği görüşünü savundu. İnsanın bilincinde olup
bitenleri izleyerek ruhsal süreçler üzerine bilgilenme yolu olarak içebakış (introspection) yöntemini önerdi. Wundt’a göre fizikle psikoloji arasındaki yöntem farkı optik yanılsama örneğinde açıkça görülmektedir. Bir suyun içindeki çubuk, fizik bilimi için düzdür, oysa içebakış yönteminin doğrudan izleyicisinin yaklaşımı, o çubuğun kırık olarak deneyimlenmesi üzerine kurulur. Bireyin dolaysız deneylerinin açıklanmasını amaçlayan bu yöntem, yapısı bakımından analitiktir; bilinçli süreçleri öğelerine ayırıp aralarındaki bağlantıları ortaya koymaya çalışır; farklı nitelik ve yoğunluktaki duyumların nasıl karmaşık algı ve düşünceler halinde bir araya geldiklerini gösterir.
Wundt’un laboratuvar çalışmaları iki alanda yoğunlaşmıştır: Algı ve duyumlar ile tepki zamanının (uyarı anıyla uyarılanın tepki verdiği an arasında geçen süre) ölçümü. Bulduğu ölçüm yöntemleri o dönemde büyük coşkuya yol açmışsa da daha sonra unutulmuştur.
Wundt insanlık tarihi üzerine de çalışmış, 1900-1909 arasında 10 cilt olarak yayımlanan Völ-kerpsychologie (“Halkların Psikolojisi”) adlı yapıtında dil, mitoloji, sanat, din, hukuk, kültür gibi konuları sistemli biçimde incelemiş, buradan yola çıkarak zihinsel bir eylem olan ve laboratuvarda içebakış yöntemiyle incelenemeyen düşüncenin doğasını anlamaya yönelik kimi sonuçlara ulaşmaya çalışmıştır.
Wundt’un birçok görüşü, özellikle içebakış yöntemi çok eleştirilmiştir. Birçok psikoloji okulunun temsilcisi içebakışın tanımı gereği nesnel bir yöntem olamayacağını, psikanalistler ise bilinçdışı süreçleri irdeleyemeyeceğini vurgulamıştır. Buna karşın Wundt’ un, o güne değin felsefe ve fizyolojiden ayrı ele alınmayan psikolojinin ayrı bir bilim dalı olarak kurulmasındaki rolü büyüktür ve bu bilim alanına bir sistemleştirici, bir ansiklopedist, bir deneyci olarak önemli katkılarda bulunmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): Die Lehre von der Muskelbewegung, 1858, (“Kas Hareketleri Kuramı”); Vorlesungen über die Menschen-und Tierseele, 1863, (“İnsan ve Hayvan Zihni Üzerine Dersler”); Grundzüge der physiologischen Psychologie, 2 cilt, 1873-1874,(“Fizyolojik Psikolojinin İlkeleri”); Logik, 3 cilt, 1880-1883, (“Mantık”); Grundriss der Psychologie, 1896, (“Psikolojinin Anahatla-rı”); V’ölkerpsychologie, 10 cilt, 1900-1909, (“Halkların Psikolojisi”).
• KAYNAKLAR: R.Eisler, W.Wundts Philosophie und Psychologie, 1902; S.Hail, Founders of Modem Psychology,
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi