YAHYA b. ADÎ (10.yy)
Iraklı filozof. Aristoteles felsefesiyle Hıristiyan inançlarını uzlaştırmaya çalışmıştır.
Bağdat’ta yaşadı. Yaşamı yeterince bilinmiyor, ancak Kindi ve Farabi gibi İslam filozoflarının çağdaşı olduğu yazılı kaynaklardan öğrenilmektedir. Yapıtlarını Arapça yazmasına karşın kendisi Hıristiyanlık’m Yakubî mezhebine bağlıydı. Kimi kaynaklara göre Süryani olup bu dilde yazılı felsefe kitaplarını Arapça’ya çevirmiş, özellikle Anadolu-Yunan felsefesinin İslam ülkelerinde yayılmasına katkıda bulunmuştur.
Yahya b.Adî’nin İslam felsefesi tarihinde, biri çeviriler, öteki İslam filozoflarıyla olan tartışmaları dolayısıyla, önemli bir yeri vardır. İslam Aristoteles-çilik’ine karşı, tanrıbilime uygulanabilecek bir Hıristiyan Aristotelesçiliği geliştirmeyi amaçlayan girişimleri felsefe sorunlarının iki ayrı açıdan ele alınmasına yol açmıştır. Yahya b. Adî, İslam Aristotelesçile-ri’nin, İslam felsefesine uyguladıkları kanıtları, yeni bir yorumdan geçirerek, Uçleme’nin gerçekliğini saptamak için kullanmıştır. Ona göre İslam düşüncesinin karşı çıktığı Üçleme ve Gövdeleşme (Incarnatio) mantığa aykırı değildir, tanrısal töz böyle bir olayın gerçekleşmesine elverişlidir. Sonsuz ve sınırsız bir gücü olan Tanrı’nın Üçleme ve Gövdeleşme olaylarım gerçekleştirmeden yoksun olduğu söylenemez. Çünkü böyle bir kanıtı ileri sürmek tanrısal gücün sınırlılığı ve yetersizliği anlamına gelir. Gerçekte Tanrı-Kutsal tin-Oğul üçlemesi, tanrısal tözde birliğin bulunduğunu gösterir, bunlar birer tanrısal nitelik olarak anlaşılmalıdır, birbirinden bağımsız üç ayrı varlık olarak değil.
Yahya b.Adî’nin tıp, doğabilim, mantık ve bitkilerden ilaç yapma gibi konuları içeren araştırma ve incelemeleri de vardır.
• YAPITLAR (başlıca): Tefstr-i Kitabu Tubika el-Aristutalis, yazma, (“Aristoteles’in Topik’ler Adlı Yapıtının Yorumu”); Makale fi Siyaseti’n-Nefs, yazma, (“İnsanın Kendi Kendini Yönetmesi Konusunda Yazı”); Makale fi Ebrıiyeti Sanaati’l-Mantık, yazma, (“Mantık Sanatının Bölümleri Üstüne Yazı”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi