ZEYD b. ZEYNELÂBİDİN ( ? -740)
Arap din adamı. Zeydiye tarikatının kurucusudur.
Kûfe’de doğdu, aynı kentte öldü. Babası Zeynelâbidin adlı biriydi. Kimi araştırıcılara göre Halife Ali’nin torunlarından İmam Zeynelâbidin’in oğlu sayılır. Zeyd, us ilkelerine dayalı bir felsefe öğretisi olan, Mutezile akımının kurucusu Vâsıl b. Ata’nın öğrencilerindendi. Ancak kurduğu tarikatın felsefeyle bağlantısı azdır, siyasal bir nitelik taşımaktadır.
Zeyd b. Zeynelâbidin, 740’ta Kûfe’de halife olduğunu ileri sürerek, çevresinde toplananlarla ayaklanmış, Emevi Valisi Yusuf b. Amr ile giriştiği çatışmada öldürülmüştür. Zeyd’in düşüncesine göre gerçek imam Ali’dir, öteki imamlar İslam dininin ilkelerine aykırı olarak seçilmiştir, bu nedenle onlara uyulmaması gerekir, onlara uyanlar Kuran ve Hz. Muhammed’in buyruklarına aykırı davranmış, böylece suç işlemiş sayılır. Us ilkelerine dayanmayan her türlü dinsel görev geçersizdir, tek yol gösterici ustur. Usu da Tanrı, Ali ile onun soyundan gelenlere vermiştir.
Sonradan İmam diye anılan Zeyd’in kurduğu tarikat Basra, Medine, Horasan, Yemen, Tabaristan illerinde yayılmış, her geliştiği yerde toplumu sarsıcı ayaklanmalara yol açmıştır. Yemen’in bağımsızlık savaşını başlatan Zeydiye tarikatı, II. Abdülhamid döneminde Osmanlı İmparatorluğu’na karşı ayaklanmıştır. Bu tarikatın Carudiye, Süleymaniye ve Salihiye gibi kolları vardır. Tarikatın en güçlü olduğu ülke Yemen’dir.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi