LEAVITT, Henrietta Swan (1868-1921)
ABD’li astronomi bilgini. Değişen yıldızların devir süreleriyle gerçek parlaklıkları arasındaki ilişkiyi saptamıştır.
4 Temmuz 1868’de Massachusetts Eyaleti’ndeki Lancaster kentinde doğdu, 12 Aralık 1921’de Cam-bridge’te öldü. Radcliffe College’ı bitirdikten sonra bir süre daha astronomi öğrenimi gören Leavitt, gönüllü araştırma asistanı olarak girdiği Harvard Gözlemevi’nde 1902’de kalıcı bir görev edinmeyi, fotoğrafik fotometri çalışmalarının ardından da bölüm başkanlığına getirilmeyi başardı. Leavitt’in, yıldızların parlaklıklarına göre sınıflandırılmalarım sağlayan ve değişen yıldızların devir süreleriyle parlaklıkları arasındaki ilişkiyi ortaya çıkaran araştırmalarla dolu geçen yaşamı yakalandığı kanser hastalığı nedeniyle ve hâlâ verimli olduğu bir dönemde son buldu.
Leavitt, Harvard Gözlemevi’ndeki araştırmacılığının ilk yıllarında, Pickening’in programladığı ve yönettiği bir projede görev almış ve dördüncü kadirden yirmi birinci kadire kadar uzanan bir aralıkta yer alan sayısız yıldızın parlaklıklarına göre sınıflandırılmasına büyük katkılarda bulunmuştu. Yayımlanması Leavitt’in ölümünden sonra da süren bu çalışma, Gökada (Samanyolu) üzerine yapılan araştırmalarda kullanılan temel kaynaklardan birisi olma özelliğini 1940’a değin koruyabilmiştir.
Leavitt’in en önemli buluşu, parlaklıkları devirli olarak artıp azalan ve ilk kez Sefe takımyıldızında gözlendikleri için sefeit olarak adlandırılmış olan değişen yıldızların parlaklıklarıyla devir süreleri arasında bir bağıntı olduğunu göstermesidir. Peru’daki Areguipa gözlem noktasında yapılan gözlemlerde, çok sayıda yıldızının fotoğrafı çekilmiş olan Macellan Bulutu’nda yer alan ve Yer’den uzaklıkları eşit sayılabilecek sefeitlerin on sekizi üzerindeki incelemeleri sonucunda, devir süresi arttıkça ortalama parlaklığın da arttığını gören Leavitt, araştırmalarını yirmi beş sefeiti kapsayacak biçimde genişletti ve ortalama parlaklığın, devir süresinin logaritmasıyla orantılı olduğunu buldu. Böylece, Shapley’nin daha duyarlı ölçümlerinin de katkısıyla değişen yıldızların Yer’den uzaklıklarının bulunmasını sağlayan devir-parlaklık eğrilerinin çizilmesi olanaklı oldu. Devir-parlaklık eğrileri yardımıyla, görünen parlaklığı ve devir süresi bilinen bir sefeitin gerçek parlaklığı bulunabilmiş, Yer’den uzaklığı bilinen bir sefeitin görünen ve gerçek parlaklıklarıyla, başka sefeitlerin görünen ve gerçek parlaklıklarının karşılaştırılmasıyla da Gökada’nın büyüklüğü, çeşitli gökadalar arası uzaklıklar, kısaca evrenin büyüklüğü konusunda yeni bilgiler edinilebilmiştir.
Kendisinden önceki araştırmaların belirlediği değişen yıldız sayısının yaklaşık iki katını yalnız başına belirlemeyi başararak astronomi araştırmaları açısından çok önemli bir kaynak daha oluşturan Leavitt’in geliştirdiği devir-parlaklık eğrileri ancak, Hubble’ın 1920’li yıllardaki buluşlarıyla aşılabilmiştir.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi