LEON III (680-741)
Bizans imparatoru. Kiliselere tasvir asılmasını yasaklayarak -uzun yıllar süren dinsel kavgalara yol açmıştır.
Germanikeia’da (Maraş) doğdu, 18 Haziran 741’de Constantinopolis’te (İstanbul) öldü. Ailesi II. İustinianos tarafından Trakya’ya yerleştirilmişti. Burada büyük bir servet edinerek 705’te II. İustinianos’un yeniden başa geçmesine destek oldu. Spatharius unvanını alarak askeri ve siyasi kademelerde hızla yükselmeye başladı. Giderek büyük bir ün kazandı. II. İustinianos, onu uzaklaştırıp gözden düşürmek amacıyla güç bir diplomatik görevle Kafkasya’ya gönderdi. Ama oradan Hazarlarla dostluk kurarak dönmeyi başardı. II. Anastasios döneminde (713-715) Küçük Asya’nın en büyük thema’sı (Bizans yönetim birimi) olan Anatholikon strategosu (askeri komutanı) oldu. Sonradan damadı olan Armaniokon strategosu Artavasdus’un yardımıyla imparator III. Theodosios’a karşı ayaklandı. Sonunda İstanbul’a giderek 25 Mart 717’de istikrar isteyen halkın desteğiyle kendisini imparator ilan etti.
Bu sıralarda Arap orduları Anadolu içlerine kadar ilerleyip İstanbul üzerine yürümeye başlarn:j; Araplar’ın 15 Ağustos 717’de karadan ve denizden başlattığı kuşatmaya karşı güçlü bir direnişe geçti. “Rum ateşi” adıyla bilinen ve suda yanıcı özelliğe sahip kimyasal bir bileşim olan gizli silahı kullandı. Bu arada Bulgar Hanı Tervel’den gelen takviye kuvvetlerin desteğinden ve zorlu kış koşullarından yararlanarak on iki aylık kuşatmadan sonra Araplar’ı geri çekilmeye zorladı. Hazar Hanı’nın yardımını alarak 733’te Araplar’ın Anadolu’daki ilerleyişine son verdi. Daha sonra 740’ta Akronion’da kazandığı büyük askeri zafer, Bizans’ın en büyük insan gücü ve maddi gelir kaynağı olan Anadolu’yu Arap istilasından kurtarmış oldu. Öte yandan iç ayaklanmalarla da uğraşan III.Leon 718’de Sicilya’da 720’de Selanik’te düzeni sağladı. İdari örgütlenmede yeni bir düzenlemeye giderek themalar’ı daha küçük birimlere böldü. Böylece eyaletlerdeki askeri aristokrasi arasında güçlü bir dayanak oluşturdu ve Herakiliyenler’in güçlü merkezlere sahip olmasını önledi. Daha önce tahtı damadı Artavasdus’a bırakacağına söz vermişken, 25 Mart 720’de iki yaşındaki oğlu Konstantinos’u varis ilan etti. Oğlunu daha sonra Hazar hanının kızıyla evlendirdi. I. İustinianos’un çıkardığı Corpus Juris Civilis’e benzer nitelikte olan Ecloga yasalarını çıkardı. Roma ‘Hukuku’na Hıristiyanlık ve Doğululuk öğeleri katan bu belge, I.İustinianos döneminin hukuku ile 9. yy’da olgunlaşan Bizans hukuku arasında bir köprü görevini gördü. Günlük ihtiyaçları karşılamaya yarayan bir yasalar kitabı olarak da komşu Slav ülkeleri üzerinde derin etkiler bıraktı.
III.Leon 726’da kiliselerde İsa ve aziz tasvirlerinin asılmasına karşı bir kampanya başlattı. Resme karşı çıkan Müslümanlık ve Yahudilik öğretilerinden esinlenen bu hareket, aslında Yunan felsefesine karşı bir tepki niteliğini taşıyor ve aynı zamanda kiliselerin gücünü kırmayı amaçlıyordu. Bu bakımdan kampanyaya karşı güçlü tepkiler doğdu. Yunanistan’daki bir ayaklanmada ortaya yeni bir imparator bile çıktı. Bu ayaklanma 727’de bastırıldı. III.Leon 730’da çıkardığı bir fermanla tâsvirleri resmen yasakladı. Papalık bu kararı tanımayınca, imparator olmanın yanı sıra dinsel bir yetkiye de sahip olduğunu öne sürdü. Papa’nın Karolinyen Frankları ile ittifak kurması üzerine, 733’te Papalık gelirlerine el koyarak İtalya, Yunanistan ve Balkanlar’daki bir bölüm toprakları İstanbul Patrikhanesi’ne bağladı. Bununla birlikte başta Avrupa eyaletleri olmak üzere birçok bölgede halk tasvirlere olan eski inancını sürdürdü. Böylece tarihte “tasvirler kavgası” olarak bilinen ve 843’e kadar süren bir kargaşalık dönemi başladı.
III.Leon imparatorluğunun son yıllarına doğru oğlu Konstantinos’u askeri ve siyasi konularda iktidarına ortak etti. Kurduğu Suriye hanedanı 802 yılma kadar sürdü. Yanlış olarak İsauria yerlisi olarak bilinmesine yol açan İsauria’lı lakabı aslında bu hanedan adından gelmekteydi. Tarihçiler tarafından dinsel kargaşalara yol açmasına karşı, Arap istilasını durdurması açısından önemli Bizans imparatorlarından sayılır. Kendine mal edilen çiftçi yasası, deniz yasası gibi birtakım belgelerle bir ilgisi olmadığı son zamanlarda yapılan tarih araştırmalarıyla anlaşılmıştır.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi