LANGMUIR, Irving (1881-1957)
ABD’li kimyacı. Sanayi kimyasına ilişkin buluşları ve yüzey kimyasına yönelik çalışmalarıyla tanınır.
31 Ocak 1881’de New York’ta doğdu, 16 Ağustos 1957’de Massachusetts Eyaleti’nin Falmouth kentinde öldü. 1903’te Columbia Üniversitesi’nden metalürji mühendisliği diplomasını, 1906’da Almanya’daki Göttingen Üniveı sitesi’nden Nernst’in denetiminde kimya doktorasını aldıktan sonra ABD’ye dönerek, bir süre Stevens Teknoloji Enstitüsü’nde ders verdi. 1909’da göreve başladığı General Electric Company’ nin Schenectady’deki laboratuvarında kırk bir yılım kimya ve fizik araştırmalarına adayan, 1950’de emekli olduktan sonra da ölünceye değin bu kuruluşun danışmanlığını yapan Langmuir, 1932’de Nobel Kimya Ödülü’nü alan ilk sanayi kimyacısı oldu. Fizik ve kimyaya değerli katkıları nedeniyle, ABD Ulusal Bilimler Akademisi ve Londra’daki Royal Society başta olmak üzere pek çok bilim kuruluşunun üyeliğine seçilmiş, 15 üniversiteden onur doktorası almış ve Royal Society’nin Hughes madalyası (1918) ile birlikte birçok ödül kazanmıştır.
Langmuir daha çok sanayi uygulamasına yönelik projeler yürütmüş ve 63 buluşunun patentini almış olmakla birlikte, uzun ve verimli araştırmacılık yaşamında vakum fiziğinden yüzey kimyasına dek çok çeşitli alanlara da katkıda bulunmuştur. General Electric’teki ilk yıllarında, elektrik ampullerinde kullanılmakta olan karbon filamamn kısa sürede yanmasını önleyerek ampulün ömrünü uzatmak için araştırmalara başlamıştır. Ampuldeki vakumun yeterli olmadığını gözlemleyen Langmuir, bu konudaki çalışmalarıyla vakum teknolojisinin gelişmesine öncülük ettiği gibi, geliştirdiği vakum pompası ve benzer buluşlarıyla elektrik ampulünün yanı sıra radyo lambalarının da daha kullanışlı hale getirilmesinde etkili oldu. Ampulün içinde tam bir vakum yaratılsa bile, o sıralar karbon yerine kullanılmaya başlanan tungsten filamamn gene de kısa sürede yandığını görerek, tungstenin buharlaşmasını yavaşlatmak için çareler aradı. Bu amaçla, çok ince bir tungsten telinin sıkı bir sarmal biçiminde kullanılmasını, ayrıca ampulün önce azot gazı, sonra da bir azot-argon karışımıyla doldurulmasını öneren Langmuir’dir.
Langmuir, elektrik teknolojisinde önemli buluşlarını gerçekleştirirken, bir yandan da bu çalışmalarından yola çıkarak gazların değişik fizikokimyasal koşullarda yüzeye soğurulmasını (adsorpsiyon) incelemeye başladı. Değişik basınç ve ısı koşullarındaki kimyasal tepkimeler ve fizikokimyasal olgular üstüne araştırmalarından da yararlanarak, yüzeye soğurul-mada tek moleküllük bir tabakanın oluştuğunu gözlemledi, değişik kimyasal maddelerin ortak yüzeylerindeki tepkimeleri inceledi. Sonuçta, camlarda parlamayı önleyecek ince bir molekül tabakasının oluşturulmasından biyokimyaya dek birçok alanda önemli ipuçları sağlayan yüzey kimyasının temel olgularını ortaya çıkaran Langmuir’e Nobel Ödülü bu alandaki çalışmaları nedeniyle verildi. Bu araştırmaları sırasında atom fiziğindeki gelişmeleri de izleyen Langmuir, Lewis’inkine paralel bir çalışmayla, Kekule’nin karbon-karbon bağlan biçiminde belirttiği birleşme değeri (valans) kavramım geliştirdi; atomlar arasındaki bağların, atomların elektronlarını bölüşmelerinden kaynaklanabileceğini gösterdi ve böylece elektron bağı kavramının yerleşmesinde etkili oldu.
Vakum teknolojisine ilişkin araştırmaları sonucunda gazlarda boşalım, boşalım tüplerinde elektron akımı gibi konuları da inceleyen, elektronların akım sırasındaki davranışının matematiksel anlatımını veren Langmuir, bu çalışmalarım uygulamaya da aktardı. Akkor bir filaman aracılığıylalatomlarına ayrıştırılan hidrojenin yeniden molekül biçiminde birleşmesinden doğan ısıdan yararlanarak yeni bir hidrojen kaynak lambası geliştirdi, böylece yeryüzünde Güneş’in yüzeyindekine yakın bir sıcaklık (6.000°C) elde edilmesini sağladı.
1930’lardan başlayarak atmosfer olgularıyla da ilgilenen Langmuir, kümülüs bulutlarına kristal karbondioksit ve gümüş iyodür “ekerek” yapay yağmur elde etmeyi başarmış, geniş kapsamlı çalışmalarıyla, atom düzeyinde incelediği fizikokimyasal olguların, radyo lambalarından hava koşullarının kontrolüne dek çok çeşitli alanlarda uygulanmasına olanak tanımıştır.
• YAPITLAR (başlıca); Phenomena, Atoms and Molecules, 1950, (“Olgular, Atomlar ve Moleküller”); The Collected Works of Irving Langmuir, (ö.s.), C.G. Smits (der), 12 cilt, 1960-1962, (“Irving Langmuir’in Toplu Yapıtları”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi