LEAKEY, Louis Seymour Bazett (1903-1972)
İngiliz, arkeolog, antropolog ve paleontolog. Afrika’da insan evrimine ilişkin en eski verileri bulmuştur.
7 Ağustos 1903’te Kenya’da Nairobi yakınlarında Kabate’de doğdu, 1 Ekim 1972’de Londra’da öldü.
Misyoner bir İngiliz ailesinin oğlu olan Leakey, çocukluğunu Kenya’da Kikuyu kabilesiyle birlikte geçirdi. On altı yaşında öğrenimi için gönderildiği İngiltere’de Cambridge Üniversitesi’ne bağlı Weymo-uth ve St.College’da okudu. Henüz öğrenciliğini sürdürürken 1924’te British Museum adına Doğu Afrika’da Tanganika’da arkeolojik araştırmalar yapan bir ekibe katıldı. Daha sonra araştırmalarını tek başına sürdürdü. 1929’da Kenya’da Kariandusi’de
200.000 yıl öncesine ait ilk insan fosilini ve aletlerini buldu. Bu sırada Cambridge Üniversitesi’nde öğrenimini ve doktorasını tamamladı. 1929-1934 arasında St.John’s College’da öğretim üyesi olarak çalıştı.
Leakey, 1931’de Tanzanya’nın kuzeyindeki büyük bir deprem yarığı ve nehir yatağı olan Olduvay Boğazı’nda araştırmalara başladı. İlk bulguları hayvan fosilleri ve kabaca biçimlendirilmiş taş aletler oldu.
1935-1936 yıllarında Edinburg Üniversitesi’nde dersler veren Leakey, Afrika’da arkeolojik araştırmalarının yanı sıra 1936-1939 arasında Kikuyu kabilesi ile ilgili çok önemli bir etnografik araştırmayı da tamamladı.
II.Dünya Savaşı’nda Nairobi’de İngiliz askeri haber alma servisinde görev yaptı. 1945’ten sonra Nairobi Coryndon Müzesi yöneticisi olarak çalışmaya başladı. Olduvay Boğazı’ndaki araştırmalarını da 1935’te evlendiği ve kendisi gibi arkeolog olan karısı Mary (Nikol) Leakey ile birlikte sürdürdü. 1948’de Kenya’da Viktorya Gölü içindeki adalardan biri olan Rusinga’da Proconsul africanus adını verdiği 25-40 milyon yıl önce yaşamış ilk insansı fosilini buldu. Bu insansıya benzer bir diğer örnek de 1962’de Viktorya Gölü’nün doğusunda Fort Ternan’da yine Leakey tarafından bulundu. 14 milyon yıl önce yaşamış olduğu varsayılan bu fosil de Kenya pithecus olarak adlandırıldı.
Olduvay Boğazı’ndaki araştırmalar 1952’de hızlandırıldı. 1959’da daha sonra Zinjanthropus olarak tanımlanan insan fosiline ait ilk bulgular Mary Leakey tarafından ortaya çıkarıldı. Leakeyler’in üç oğlu da bu çalışmalara katıldı. 1960’ta National Geographic Soci-ety’nin maddi katkılarıyla çalışmanın kapsamı genişletildi. Burada yüzden fazla nesli tükenmiş hayvan fosili ve insan evrimine ilişkin çok önemli veriler derlendi.
Leakey, 1961-1963 arasında Tanzanya’da Natron Gölü’nde bulduğu ve 1964’te Homo habilis olarak adlandırılan, küçük beyinli, alet yapan insan fosilinin
1.750.000 ile 600.000 yıl önceye ait olduğu ve büyük olasılıkla Zinjanthropus’la çağdaş olduğunu ileri sürdü. Önceleri, Zinjanthropus’un, günümüz insanının atası olan Homo sapiens’ın öncülü olduğunu varsayarken, daha sonra Zinjanthropus’un evrim sürecinde yok olduğunu ve Homo habilis’ın, Homo sapiens’m gerçek atası olduğunu ileri sürdü. Bir diğer fosil buluntusu olan Homo erectus’un da Zinjanthropus’la aynı sonu paylaştığını savundu. Leakey’in bu görüşleri tartışmalıdır. Ancak bulguları, insan evriminin açıklanmasındaki kimi önemli boşlukları doldurmuştur.
Leakey, 1961’den itibaren Coryndon Müzesi’ndeki yöneticilik görevini de bırakarak tüm zamanını İngiltere ve ABD’de buluşları ve kuramları ile ilgili konferanslar, seminerler vermeye ve araştırmalarını yayımlamaya ayırdı. Bulguları nedeniyle birçok üniversitenin ve bilimsel kuruluşun onursal üyesi oldu ve çok sayıda ödül kazandı.
• YAPITLAR (başlıca): Adam’s Ancestors, 1934, yenilenmiş baskı: 1953, (İnsanın Ataları, 1971); Stone Age Africa, 1936, (“Taş Devri Afrikası”); White African, 1937, (“Beyaz Afrikalı”); Mau Mau and the Kikuyu, 1952, (“Mau Mau ve Kikuyu”); Olduvay Gorge: 1951-1961, 1965, (“Olduvay Boğazı: 1951-1961”); Unveiling Man’s Origins (V.Goodal ile), 1969, (“İnsanın Kökenlerinin Ortaya Çıkartılışı”); Animals of East Africa, 1969, (“Doğu Afrika’nın Hayvanları”); The Progress and Evolution of Man in Africa (V.Goodal ile), 1969, (“Afrika’da İnsanın Gelişimi ve Evrimi”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi