LACAILLE, Nicolas Louis de (1713-1762)
Fransız astronomi ve jeodezi bilgini. Ay’ın ıraklık açısını ölçmüş, Güney yerkürenin yıldız atlasını ve yıldız katalogunu hazırlamıştır.
15 Mart 1713’te Rheims yakınlarındaki Rumigny’ de doğdu, 21 Mart 1762’de Paris’te öldü. College de Navare’da din eğitimi görmesine karşın, matematik ve astronomiye duyduğu ilgiden ötürü rahiplik yapmaktan vazgeçerek Paris Gözlemevi’nde çalışmaya başladı. Bu gözlemevinin kurucusu ve yöneticisi olan astronom G.Cassini’nin de desteğiyle kendini eğiten Lacaille 1739’da College Mazarin’de (bugün Instıtute de France) matematik profesörlüğüne atandı. 1746’da ise College de Lisieux’deki gözlemevinde görevlendirildi. 1750’de, Paris’ten gözlenemeyen güney yıldızlarını araştırmak ve Ay’ın ıraklık açısının hesaplanması için gerekli ölçümleri yapmak amacıyla Ümit Burnu’ na dek süren bir deniz yolculuğuna çıktı. Dört yıl süren bu gezisinden döndükten sonra gözlem ve araştırmalarının sonuçlarını yayımlayan Lacaille Fransız Bilimler Akademisi’nin üyeliğine seçilmiştir.
İlk başarısını jeodezi alanında gösteren Lacaille’ in 1740’da Cassini ile birlikte yürüttüğü Fransa’nın büyük boylamının ölçülmesi çalışması, yerkürenin Descartesçılar’ın ileri sürdükleri gibi yumurta biçiminde mi, yoksa Newtoncular’ın savundukları gibi basık bir küre mi olduğu tartışmasına açıklık getirmiştir. Yapılan jeodezik ölçümler Newton’un kuramının haklılığını ortaya çıkartarak aksi yöndeki yaygın inancın değişmesi sağlamıştır.
Ümit Burnu gezisi sırasında yaptığı ölçümleri, Lalande’ın aynı boylam üzerindeki Berlin’de yaptığı ölçümlerle birleştirerek Ay’ın ıraklık açısını hesaplayan Lacaille aynı gezi boyunca Mars’la ilgili incelemeler de yapmış, Güney yarıkürede gözlenebilen 2 bin
yıldızı içeren bir katalog ve 10 bin dolayında yıldız içeren bir harita hazırlamış, Avrupa’da bilinmeyen yüzlerce bitki, kabuk ve taş örnekleri toplamış, yöre halklarının yaşamları üzerine gözlemlerde bulunmuştur.
Matematik, mekanik, astronomi ve fizik üzerine yazdığı kitapları birçok dile çevrilen Lacaille’ın, kısa yaşamı boyunca tek başına, çağının astronomlarının tümünden daha fazla gözlem yaptığı söylenir.
• YAPITLAR (başlıca): Leçons elemerıtaires d’astronomie geometrique et physique, 1746, (“Geometrik ve Fiziksel Astronomi Dersleri”); Astoronomiae fundamenta, 1757, (“Temel Astronomi”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi