LENARD, Philipp (1862-1947)
Alman fizik bilgini. Katot ışınlarına ilişkin çalışmalarıyla 1905’te Nobel Fizik Ödülü’nü kazanmıştır.
7 Haziran 1862’de, o dönemde Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun sınırları içinde bulunan Pressburg (bugün Slovakya’da Bratislava) kentinde doğdu, 20 Mayıs 1947’de Almanya’nın Baden-Württenberg Eyaleti’ndeki Messelhausen köyünde öldü. Viyana’daki Technische Hochshule’de başlayan Budapeşte ve Berlin üniversitelerinde süren fizik öğrenimini 1886’da Heidelberg Üniversitesi’nde bitirdi. 3 yıl Heidelberg Üniversitesi’nde asistanlık yaptıktan sonra gittiği İngiltere’de, London Central Institution’un elektromanyetik laboratuvarında 6 ay kadar araştırmacı olarak çalıştı. 1891’de Bonn’a döndü ve Heinrich Hertz’in asistanlığını üstlendi. 1894’te Breslau Üniversitesi’nde yardımcı profesörlüğe, 1895’te de Aachen’deki Technische Hochshule’de öğretim görevliliğine atandı. 1896’da profesörlüğe yükseltilerek Heidelberg Üniversitesi’nde görevlendirildikten iki yıl sonra, Kiel Üniversitesi’nde deneysel fizik profesörlüğüne ve fizik laboratuvarının yöneticiliğine getirildi. 1907’de Heidelberg Üniversitesi’nde de dersler vermeye başladı ve bu üniversitenin fizik ve radyoloji laboratuvarının yöneticisi oldu. Bu tarihlerde şoven ve ırkçı düşünceleri savunmaya başlayan Lenard, Hitler’i destekleyen az sayıdaki bilim adamından birisi olmuş ve Einstein’ın görelilik yasasını “Yahudi bilimi” olarak suçlamış, başta hocası Hertz olmak üzere çeşitli bilim adamlarının Naziler’ce tasfiye edilmesini yürekten onaylamıştır. II.Dünya Savaşı sonrasında ise görevinden alınarak küçük bir köyde yaşamak durumunda bırakılan Lenard, katot ışınlarına ilişkin çalışmaları ve konuyla ilgili bulguları nedeniyle 1905’te Nobel Fizik Ödülü’nü almıştır.
Lenard deneysel fizik alanındaki çalışmalarını katot 1 ışınları ve fotoelektrik olayı üzerinde yoğunlaştırmıştır. Hocası Hertz, boş bir ortamda, negatif elektrotun, kendisine uygulanan yüksek gerilimin etkisiyle saldığı katot ışınlarının, ince metallerin içinden geçebildiğini bulmuştu. Lenard 1892’de geliştirdiği bir katot ışını tüpü içine ince bir alüminyum levha yerleştirdi. Işınlar bu alüminyum “pencere”den geçerek havada bir süre yol alıyorlar ve belirli bir uzaklıkta yok oluyorlardı. Fosforışıl bir ekran yardımıyla katot ışınlarının hava ortamında ancak 8 cm. ilerleyebildiğini gözlemleyen Lenard, aynı zamanda, herhangi bir maddenin bu ışınları soğurma gücünün, maddenin kimyasal yapısına değil, yoğunluğuna ve ışınların hızına bağlı olduğunu belirledi.
Lenard metallerdeki bu geçirgenliği, atomların büyük oranda boş uzaylardan oluştuğu yolundaki savıyla açıkladı. Atomların maddesel bölümünü ise, pozitif ve negatif yüklü parçacıkların “dinamit” adım verdiği nötr çiftleri oluşturuyordu. Onun bu açıklaması, birkaç yıl sonra Rutherford’un geliştirdiği atom kuramının basit bir biçiminden başka bir şey değildi.
Lenard, ışınım enerjisi soğuran bir maddeden elektrik yüklerinin salınması olgusu olan fotoelektriğe ilişkin çalışmalarında da hocası Hertz’den esinlenmiştir. Hertz 1887’de iki metal elektrot arasında kıvılcımlanmayı başlatan en düşük voltajın, morötesi ışık uygulandığında değiştiğini gözlemleyerek fotoe-lektirik olayını bulmuştu. Lenard 1902’den başlayarak, bir metalin yüzeyinden salınan elektrik yüklerini inceledi ve bunların katot ışınlarını oluşturan elektronlarla aynı olduğunu ortaya çıkardı. Ayrıca, yalnızca belirli dalga boylarındaki ışığın elektron boşalımına neden olabileceğini ve deneyde kullanılan ışığın yoğunluğunun salınan elektronlann sayılarını değiştirirken, kinetik enerjilerini etkilemediğini öne sürdü.
Çalışmalarıyla bütün atomların benzer yapıda olduğunun anlaşılmasına yardımcı olan Lenard, fotoelektrik olayını, metalden katot ışını yayılmasına yol açan ışıktaki atomların içinde var olduğunu düşündüğü titreşimlere bağlarken Einstein’ın, kuvantum kuramına dayanan ve sonraları doğruluğu kesinleşen açıklamasının yanlış olduğunu öne sürmüştür.
• YAPITLAR (başlıca): Über Kathodenstrahlen, 1906, (“Katot Işınları Üzerine”); Über Relativitatsprinzip, Âther, Gravitation, 1918, (“Görelilik İlkesi, Esir, Çekim Üzerine”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi