LWOFF, Andre (1902 – 30 Eylül 1994)
Fransız biyoloji ve genetik bilgini. Virüs ve bakteriler üzerindeki çalışmalarıyla hücre genetiğine değerli veriler kazandırmıştır.
8 Mayıs 1902’de Allier idare bölgesindeki Ainay-le-Château’da doğdu. Fransa’ya yerleşmiş Rus-Polonya asıllı bir ailenin çocuğudur. Paris Üniversitesi’nden 1921’de fen lisansını, 1927’de tıp diplomasını, 1932’de de doktora derecesini aldı. 1921’de araştırmacı olarak çalışmaya başladığı, 193 8’de Mikrop Fizyolojisi Bölümü’nün başkanlığına getirildiği Paris Pasteur Enstitüsü’ndeki görevini 1984’te de sürdürmekteydi.
II.Dünya Savaşı’nda Alman işgaline karşı ulusal direniş hareketine katılan ve savaştaki yararlılıkları nedeniyle Direniş madalyasıyla onurlandırılan Lwoff, Pasteur Enstitüsü’ndeki görevine ek olarak 1959’dan 1968’e değin Paris Üniversitesi’nde mikrobiyoloji profesörlüğünü üstlendi. Ayrıca, 1962’de Uluslararası Mikrobiyoloji Dernekleri Birliğinin başkanlığına seçildi, 1968-1972 arası Bilimsel Kanser Araştırmaları Enstitüsü’nün yöneticiliğini yaptı ve Avrupa Molekü-ler. Biyoloji Orgütü’nün kurulmasında etkin bir rol oynadı. 1958’de Londra’daki Royal Society’nin, 1976’da Fransız Bilimler Akademisi’nin üyeliğine kabul edilen Lwoff, molekül genetiğine katkıları nedeniyle 1965 Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü’nü Jacob ve Monod ile bölüşmüş, 1966’da Legion d’honneur’ün büyük haç nişanıyla ödüllendirilmiş, 1967’de Einstein Ödülü’nü almıştır.
1910’larda ilk kez d’Herelle’in tanımlayıp “bakteriyofaj” diye adlandırdığı bakteri virüslerinin, kendisine konak olarak seçtiği bir bakteri hücresinin zarını özel bir enzim salgısıyla eritip, baş bölgesindeki genetik malzemesi DNA’yı bu konak bakteri hücresinin içine bıraktığı ve sonunda bakteri hücresinin parçalanıp yok olmasına yol açtığı, 1940’larda özellikle Hershey, Delbrück ve Luria’nın çalışmalarıyla anlaşılmıştı. 1950’den sonra, zaman zaman Monod ve özellikle Jacob’un da katıldığı kalabalık bir çalışma ekibiyle birlikte Pasteur Enstitüsü’nde bu konuyu araştırmaya başlayan Lwoff’un, bakteri hücresinin yıkımıyla sonuçlanan bu olayda “lizojeni” adını verdiği bir sürecin varlığını ve niteliğini açıklaması, bakteri genetiğinde çok önemli aşamaların başlangıcı oldu. Lwoff’a göre bu süreç, hücre zarından içeri sızan virüs kromozomunun, konak bakterinin kromozomuyla birleşerek etkisiz ve “gizil” duruma geçmesiyle başlar. Bu etkisiz durumu ne kadar sürdüreceği bilinmeyen böyle bir virüs kromozomunun bulunduğu bakteri hücresine “lizojen bakteri” denir.Virüs kromozomu etkisiz kaldığı sürece lizojen bakteri yıkıma uğramayacağı gibi, büyüme hızında ve bölünerek yeni döller verme etkinliğinde de hiçbir değişiklik olmaz. Ancak, lizojeni durumu kalıcı ve sürekli değildir; “uyuyan” virüs kromozomu herhangi bir anda kendiliğinden etkin duruma geçebilir ve hücre içinde hızla çoğalan virüs parçacıkları konak hücrenin zarını eritip, her biri yeni bir konak bakteriye yerleşmek üzere çevreye dağılabilir. Gene Lwoff ve çalışma arkadaşlarının deneylerinden anlaşıldığı gibi, gizil virüs kromozomlarını hızla etkin duruma getirerek konak bakterinin yıkımına yol açan en güçlü etken morötesi ışınlardır.
Bakteri hücresine girip, bu konak hücrenin kromozomuyla birleşen virüs kromozomu parçacıklarım “epizom”, lizojen bakterinin içinde gizil durumda barınan bakteri virüslerini “profaj” diye adlandıran Lwoff’un çalışmaları, bakterilerden ileri gelen hastalıkların önlenmesi ve tedavisi için yeni bir umut ışığı olduğu kadar, hücre genetiğinin gizlerini çözebilecek önemli gelişmelerin de çıkış noktası ‘oldu. Lizojen bir bakteri hücresinin bölünerek çoğalması sırasında, profaj kalıtsal yolla oğul hücrelere iletileceğinden, yeni döllerin de lizojen olacağını Lwoff açıklamıştı. Lizojen bir bakteri hücresi ile lizojen olmayan bir bakteri hücresi arasındaki eşeysel üreme sırasında, genetik verici durumunda olan lizojen bakterinin, taşıdığı virüs DNA’sını öbür bakteriye (genetik alıcı) aktardığı ve değişik genotip yapıda yeni döllerin türeyebileceği de özellikle Lederberg ve Delbrück’ün araştırmalarıyla gün ışığına çıktı.
• YAPITLAR (başlıca): Evolution physiologique, 1944, (“Fizyolojik Evrim”); Problems of Morphogenesis in Ciliates, Reproduction and Evolution, 1950, (“Kirpiklerde Morfogenez Sorunları, Üreme ve Evrim”); Biological Order, 1962, (“Biyolojik Düzen”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi