MALRAUX, Andre (1901-1976)
Fransız yazar ve devlet adamı. Yazarlığının yanı sıra siyasal eylemleri ve bağımsız tutumuyla yaşadığı dönemin önde gelen bir düşünce adamı olmuştur.
3 Kasım 1901’de Paris’te doğdu, 23 Kasım 1976’da aynı kentte öldü. 1919’da liseyi bitirdiği
sıralarda okuduğu kitaplardan Uzakdoğu’daki yaşam ilgisini çekti. Oralara gitmek, değişik uygarlıkları tanımak istediği için Ecoles de Langue Orientales’e (Doğu Dilleri Okulu) girdi. Bu arada ilk romanlarını da yazıyordu. 1923’te bir arkeolog grubuyla birlikte Kamboçya’ya gitti. Orada yaşayarak Uzakdoğu’yu yakından tanıdı. Sosyalizme olan yakınlığından ötürü 1926’da Çin’deki devrim hareketlerine katıldı. Bir yandan yazmayı da sürdürüyordu. La tentation de l’occideni (“Batı Ayartması”) adlı kitabı bu dönemde yayımlandı. 1933’te La condition humaine (insanlığın Hali) adlı romanı ile en önemli yapıtlarından birini verdi. 1936’da İspanya İç Savaşı çıkınca, general Franco’nun birliklerine karşı savaşan Cumhuriyetçi-ler’e katıldı. İspanya’daki yabancı hava kuvvetlerinin komutanı oldu. L’Espoir (Umut) adlı romanında bu savaşı anlattı. İç Savaş sona erince 1939’da Fransa’ya döndü. Aynı yıl çıkan II.Dünya Savaşı’nda Alman-lar’a tutsak oldu. Kaldığı tutsak kampından 1940’ta kaçmayı başardı. Savaş anılarını bir dizi roman halinde yazmak istediyse de ilk iki kitap olan La lutte avec l’ange (“Melekle Savaş”) ve Les noyers de i’Alten-burg’dan (“Altenburg’un Ceviz Ağaçları”) sonra dizi tamamlanamadı.
Savaş sürerken çeşitli yerlerde direnişçileri yönetti. Almanlar’la çete savaşına girişti, yeraltı gruplarını örgütledi ve direnişte büyük başarılar elde etti. Daha sonra Alsace ve Almanya’da çarpışmalara katıldı. Alsace-Lorraine tugayına komuta etti. Savaş bitince 1945-1946 yıllarında geçici hükümetin haberalma bakanı oldu. 1947’de General de Gaulle’ün kurduğu RPF’nin (Rassemblement du Peuple Français-Fransız Halkının Topluluğu) genel sekreterliğini yaptı. Romandan uzaklaşarak kendini sanat estetiği üzerine çalışmalara verdi. Psychologie de l’art (“Sanat Psikolojisi”) başlığı altında üç ciltlik bir yapıt yazdı. Bu ve bunu izleyen öbür yapıtları sonradan bazı eklemelerle 1951’de Les voix du silence (“Sessizliğin Sesleri”) adıyla üç cilt olarak yayımlandı.
1958’de general de Gaulle’ün ikinci kez devlet başkanlığına gelmesi üzerine önce devlet bakanı, sonra da kültür işleriyle görevli devlet bakanı oldu. Bu görevini Georges Pömpidou’nun kurduğu bütün kabinelerde sürdürdü. Ekim 1962’den sonra “5.Cumhuriyet İçin Birlik” adlı kuruluşun başkanlığını üstlendi. 1969’da de Gaulle’ün başkanlıktan ayrılmasıyla o da bakanlık görevini bıraktı.
Malraux, romanlarında az sayıda tip yaratmıştır. Ancak bunlar her zaman yaşamın içinden alınmış, derinlemesine çizilen kişiler olmuştur. Üslubunda bir gazeteci anlatımı olmasına karşın hiçbir zaman sanat kaygısından uzaklaşmamıştır. Devrimci kişiliğini ilk kez La tentation de l’occident’dz ortaya koymuş, kitapta genç bir Fransız’la bir Çinli arasında geçen konuşmalarla Batı inançlarının iflas edişine değinmiştir. 1933 tarihli İnsanlığın Hali’nde Uzakdoğu serüvenlerinin deneyimlerine dayanarak Şanghay Devri -mi’ni anlatmış, devrimin insan ruhunda yarattığı etkileri psikolojik açıdan incelemiştir. İspanya İç Savaşı’nı konu aldığı Umut’ta ise tüm İberik Yarımadasını altüst eden çarpışmaları ve vahşeti etkileyici bir biçimde dile getirmiştir.
Kültür bakanlığı yaptığı sıralarda gerek özel tiyatrolara çıkarttığı ödeneklerle, gerek Fransa’nın her yanına dağılan dev kültür evleriyle yararlı hizmetlerde bulunmuştur. Ayrıca bölge tiyatrolarının açılmasına öncülük ederek yıllardır sadece Paris’te toplanmış olan tiyatro etkinliğinin bütün Fransa’ya yayılmasını sağlamıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Roman: Lunes en papiers, 1921, (“Kâğıttan Aylar”); E erit pour une idole â trompe, 1921, (“Borulu bir İdol İçin Yazı”); La tentation de l’occident, İ926, (“Batı Ayartması”); Les conquerants, 1928, (Kantonda İsyan); La voie royale, 1930, (Büyük Yol); La condition humaine, 1933, (İnsanlığın Hali, 1934); Le temps de mepris, 1935, (“Küçümseme Çağı”); L’espoir, 1937, (Umut, 1969). Anı: La lutte avec l’ange, 1943, (“Melekle Savaş”); Les noyers de l’Altenburg, (“Altenburg’un Ceviz Ağaçları”); Anti-memoires, 1967, (“Karşı Anılar”); Les ehenes qu’on abat, 1971, (“Devirilen Çınarlar”). Deneme-İnceleme: Psychologie de l’art, 1947, (“Sanatın Psikolojisi”); La musee imaginaire, (“İmgesel Müze”); La creation artistique, 1948, (“Sanatsal Yaratı”); La monnaie de l’absolue, (“Mutlakm Değeri”); Les voix du silence, 1951, (“Sessizliğin Sesleri”); Le triangle noir, 1971, (“Kara Üçgen”).
• KAYNAKLAR: J.Delhomme, Temps et destin: Essai sur Andre Malraux, 1955; W.M.Frohock, AndreMalraux and the Tragic Imagination, 1952; C.Mauriac, Malraux ou le mal du heros, 1946; G.Picon, Malraux par lui-meme, 1954; A.Rousseaux, La Revolution d’Andre Malraux, 1949; M.Savane, Andre Malraux, 1946; R.Stephane, Por-trait de l’aventurier, 1950.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi