MADERNO, Carlo (1556-1629)
İtalyan, mimar. Erken Barok mimarlığının en önemli temsilcilerindendir.
Lugano Gölü kıyısında, Capolago’da doğdu, 30 Ocak 1629’da Roma’da öldü. Adı Maderna olarak da geçer. 1588’de Roma’ya gitti. Orada amcası sanatçı Domenico Fontana’nın (1543-1607) yanında alçı süs-lemecisi olarak yetişti. 1597’de Roma’da yapımına başladığı Santa Susanna Kilisesi’nin ön yüzü ilk mimarlık çalışması oldu. Bu yapıtın beğenilmesi üzerine birçok sipariş aldı. İlk olarak Gicomo della Porta’nm başladığı Chigi Sarayı’nı tamamladı. 1603’te yapımı süren San Pietro Kilisesi’nin sorumlu mimarı oldu. Din çevrelerinin baskısıyla orta nefi uzatarak, Michelangelo’nun merkezi şemail, kolları eşit uzunluktaki Yunan haçı planını, Latin haçına dönüştürdü. Planda yapılan değişikliğin bu kadar büyük boyutlara ulaşması, sanat çevrelerince şiddetle kınandı. Mader-no 1607’de papa V.Paulus’un resmi mimarı oldu ve bu dönemde sanatının doruğuna erişti. Aynı yıl San Pietro Kilisesi’nin ön yüzünün düzenlenmesiyle görevlendirildi. Yaptığı ön yüz büyük boyutları ve ayrıntılarının çokluğuyla Michelangelo’nun tasarımı olan kubbenin görsel etkisinin azalmasına yol açtı ve eleştirilere neden oldu. Bu ezici etki ilerde ön yüzün iki yanına eklenen, ama tamamlanamadan kalan kulelerle daha da belirgin hale geldi. Ancak 1657’den sonra Bernini’nin yapının önündeki alanı çevreleyecek biçimde düzenlediği kolonadın kilisenin dış görünüşüne katılmasıyla, ön yüzün ağırlığı azaldı ve kubbenin algılanması güçlendi.
Maderno’nun adı tasarımcı olarak pek çok yapıyla birlikte anılır. Ancak bunların çoğu başkasının başlayıp onun bitirdiği, ya da kendisinin başlayıp yarım bıraktığı yapılardır. Yalnızca yapımı 1608’den 1620’ye değin süren Santa Maria della Vittoria Kilisesi bütünüyle onundur. 1625’te Roma’daki en önemli barok saraylardan biri olan Barberini’nin yapımına başlamış, ancak ölümüyle yapı yarım kalmış, sonradan Bernini ve Borromini tarafından tamamlanmıştır.
Maderno düzenlediği yapı yüzlerinde oluşturduğu girinti ve çıkıntılarda güneşin yönünü de göz önüne alarak, ışık ve gölge oyunları yaratmaya çalışmıştır. Bu özellik, yapıtlarına birer heykel etkisi kazandırarak onu barok mimarlığın en ünlü yapı yüzü tasarımcılarından biri haline gelmiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Santa Susanna Kilisesi’nin ön yüzü, 1597-1603, Roma; Chigi Sarayı, Roma; Mallei di Giove Sarayı, 1598-1618, Roma; San Pietro Kilisesi’nin ön yüzü, 1607-1626; Roma; Santa Maria della Vittoria Kilisesi, 1608-1620, Roma; Santa Maria della Pace Kilisesi, mihrabı, 1611-1614, Roma; Barberini Sarayı, 1628, Roma; Sant Andrea della Valle Kilisesi kubbesi, Roma.
• KAYNAKLAR: N. Caflisch, Carlo Maderno, 1934; U.Donati, Carlo Maderno, 1957.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi