MAURRAS, Charles (1868-1952)
Fransız siyaset adamı, siyaset kuramcısı ve yazar. Kurduğu ve yönettiği Action Française hareketi faşist örgütlerin gelişmesine kaynaklık etmiştir.
Charles Marie Photius Maurras 20 Nisan 1868’de Bouches-du-Rhöne’un Martigues kentinde doğdu, 16 Kasım 1952’de Tours’da öldü. Provence’lı eski bir aileden gelen babası koyu bir Katolik ve kralcıydı. Aix-en-Provence’taki College de Sacre-Coeur’de öğrenim gördüğü sırada geçirdiği bir hastalık nedeniyle genç yaşında ileri derecede sağır oldu. Bu tarihten sonra zamanının büyük bir bölümünü kitaplar arasında geçirmeye başladı. Bu dönemde yaptığı yoğun okumaların sonucunda Romantizm’in coşkululuğunu
ve duygusallığını reddederek sanata yöneldi ve duygularda bir düzen arayışı içine girdi. 1891’de Paris’e yerleştikten hemen sonra, Fransız şair Jean Moreas ile birlikte, 16. ve 17.yy Fransız şiirine egemen olan Klasik Yunan ve Latin şiir geleneğine dönüşü amaçlayan Roman Okulu’nu kurdu.
Aynı yıllarda A.Comte’un Pozitivizm’ine ve hayranlık duyduğu Eski Yunan düşünürlerin düzen ve uyum anlayışlarına dayanan bir siyaset felsefesi geliştirdi. Maceracıların ve demagogların eline düşmeye mahkûm olduğunu ileri sürdüğü parlamenter demokrasiyle, halkın sevgisini ve coşkusunu canlı tutmak zorunda olan diktatörlükler arasındaki farklılıkların biçimsel olduğunu savundu. Düzeni sağlayacak otoritenin ne demokrasi aracılığıyla aşağıdan, ne de diktatörlük aracılığıyla yukarıdan yaratılabileceğini, düzenin, “örgütleyici deneycilik” adını verdiği bir yöntemle açığa çıkarılan toplum yasalarına uymakla sağlanabileceğini ileri sürdü.
Maurras, Fransa’nın 1789 Fransız Devrimi ile yitirdiğini ileri sürdüğü düzen ve uyuma, ancak parlamenter demokrasi yönetimine zor yoluyla son verilerek yeniden monarşi yönetimine dönüşle kavuşabileceği görüşündeydi. Bu dönüşün, diğer uluslarla ilişkilerinde Fransa’nın mutlak üstünlüğünü sağlamaya yönelik “bütünsel milliyetçilik” ilkesinin yaşama geçmesini de sağlayacağına inanıyordu. Bu görüşlerini 190Q’de yayımlanan Enquete sur la monarchie (“Monarşi Üzerine Soruşturma”) ve 1905’te yayımlanan L’averıir de l’intelligence (“Akim Geleceği”) adlı kitaplarında ele aldı.
Ocak 1899’da katıldığı, Action Française adlı dergiyi yayımlayan parlamenter düzen karşıtı ve milliyetçi çevre kısa sürede onun görüşlerini benimsedi. 1908’de L.Daudet ve J.Bainville’le birlikte günlük bir gazeteye dönüştürdüğü Action Française’de yayımlanan makaleleri, Fransız toplumunun elitist totaliter ve gelenekçi sağ çevreleri arasında destek buldu. Kasım 1908’de derginin sokak satışlarını yürütmek üzere kurulan Camelots du Roi (Kralın Çığırtkanları) adlı grupların eylemleri ve kullandıkları yöntemler, 1920’li yıllarda İtalyan faşist milis örgütlerinin benimseyecekleri eylem biçimlerinin ilk örneğini oluşturdular.
Maurras I.Dünya Savaşı öncesinde, Fransız halkına sürekli olarak 1870 Fransa-Prusya Savaşı’nın yenilgisinin öcünü almak üzere Almanya’ya karşı bir savaşı başlatma çağrısında bulundu. Bu çağrının özellikle öğrenciler, küçük iş çevreleri ve din adamları arasında büyük destek bulmasıyla Action Française önemli bir kitle hareketi niteliği kazandı. Maurras’nın bazı kitapları ve Action Française, dini politikaya alet ettiği gerekçesiyle 1926’da papa tarafından okunması yasak kitaplar listesine alındı. Bu olaydan sonra Katolik yandaşlarının önemli bir bölümünü yitiren Action Française hareketi en etkin üyelerinden bir bölümünün 1930’larda faşist olmasıyla daha da zayıfladı. Maurras, 1935’te faşist İtalya’ya karşı çıkarılan yasalara karşı olduğundan parlamento üyelerine onları ölümle tehdit eden bir mektup yollayınca Ekim 1936’da tutuklandıysa da, Temmuz 1937’de serbest bırakıldı.
II.Dünya Savaşı öncesinde Fransa’nın hazırlıksız olduğu gerekçesiyle savaşa katılmasına karşı çıktı. Haziran 1940’taki Nazi işgalinden sonra kurulan işbirlikçi Vichy hükümetinin ateşli bir savunucusu oldu. Savaştan sonra Eylül 1944’te tutuklandı. Aynı tarihte Action Française’in yayımı yasaklandı. Ocak 1945’te düşmanla işbirliği yapmak suçundan yaşam boyu hapis cezasına mahkûm edildi. Mart 1952’de sağlık nedenleriyle Clairvaux’daki hapishaneden alınarak Tours’daki bir kliniğe nakledildi. Aynı yıl orada öldü.
Maurras’nını ölümünden sonra izleyicileri önce Aspects de la France (Fransa’nın Görünümleri), 1957’den sonra da La nation française (Fransız Ulusu) dergisi çevresinde toplandılar.
• YAPITLAR (başlıca): Le ehemin de paradis, 1895, (“Cennet Yolu”); Trois idees politiques, 1898, (“Üç Siyasi Düşünce”); Enquete sur la monarehie, 1900, (“Monarşi Üzerine Soruşturma”); Anthinea, 1901; L’avenir de l’in-telligence, 1905, (“Aklın Geleceği”); Romantisme et revolution, 1925, (“Romantizm ve Devrim”); L’etang de Berre, 1925, (“Berre Gölcüğü”); Barberie et poesie, 1925, (“Barbarlık ve Şiir”); La musique interieure, 1925, (“İçten Gelen Müzik”); Dictionnaire politique et critique, 1934, (“Siyasi ve Eleştirel Sözlük”); Mes idees politiques, 1937, (“Siyasi Düşüncelerim”); L’ordre et le desordre, 1948, (“Düzen ve Düzensizlik”); La balance interieure, 1952, (“İç Denge”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi