MENDELSOHN, Erich (1887-1953)
Alman, mimar. Almanya’da Dışavurumculuk (Ekspresyonizm) hareketinin önemli temsilcilerindendir.
21 Mart 1887’de Doğu Prusya’daki Allenstein’da (bugün Polonya’da Olsztyn) doğdu, 13 Eylül 1953’te San Francisco’da öldü. Berlin’de ve daha sonra Münih’te mimarlık öğrenimi gördü. 1912-1914 arasında, yaptığı resimleri ve sahne tasarımlarını satarak geçimini sağladı. Aynı yıllarda Münih’teki Der Blaue Reiter (Mavi Atlı) adlı dışavurumcu ressamlar grubunun toplantılarına katıldı. Alman Dışavurumculuğu’ nun etkileri görülen mimarlık taslaklarını I.Dünya Savaşı’ndan sonra Berlin’de sergiledi. Güçlü bir düş gücünün ve mimarlık bilgisinin kanıtı olan fabrika, tahıl ambarı, gözlemevi ve kilise çizimlerinin büyük
ilgi görmesi üzerine, ondan Postdam’da bir gözlemevi yapması istendi.
Mendelsohn 1919’da Einstein Kulesi diye tanınan bu yapıyı tasarlarken, öznel bir davranışla dış görünüme ağırlık verdi. İşlev ile strüktürün ortaya çıkardığı kütleyi dışavurumcu anlayış doğrultusunda biçimlendirerek, betonun olanaklarının geniş ölçüde kullanıldığı bir heykel plastikliğine erişti. İşçilerde yabancılaşmayı önlemek için bütün işyerlerinin birbirinden farklı olması gerektiğini savundu, bu anlayışı fabrika tasarımlarına yansıttı. Ancak 1920’lerde gerçekleştirdiği mağaza yapılarında, yine dış görünüme ağırlık vermekle birlikte, daha akılcı bir biçimlenmeye yöneldi.
Nasyonal Sosyalistlerin yönetime gelmesinden sonra Almanya’yı terk etmek zorunda kaldı, önce Brüksel’e, ardından da Londra’ya gitti. Orada Serge Chermayeff’le (1900) bir ortaklık kurdu. Bunu izleyen altı yıl içinde İngiltere ve Filistin’de çok sayıda yapı tasarladı. 1941’de ABD’ye gitti, Missouri, Ohio, Michigan ve Minnesota’daki kentlerde çok sayıda sinagog ve kent kulübü yaptı. 1945’te San Francisco’ ya yerleşti ve yaşamının sonuna değin orada kaldı.
Mendelsohn’un bütün yapıtlarında işlev ve strüktürün kişisel bir yorumu izlenir. Kentsel estetiği güçlendirmek amacıyla yapılarının hepsinde dış görünüme ağırlık vermiş, ancak işlevin devamı olan planı da zedelememeye özen göstermiştir. Yapıtları dışavurumcu mimarları olduğu kadar günümüz fantastik mimarlığını da önemli ölçüde etkilemiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Yapı: Eirısteirı Kulesi, 1919-1921, Potsdam, DAC; Petersdorff Mağazası, 1927, Breslau, Polonya; Schocken Mağazası, 1927, Stuttgart; Kendi Evi, 1929, Ruperhorn, Berlin; Columbushaus, 1931, Doğu Berlin; De La Warr Pavyonu, Bexhill/Sussex, İngiltere; 2 Hastane, 1937, Hayfa, İsrail; Üniversite Tıp Merkezi, 1937-1939, Kudüs, İsrail;i Filistin Bankası, 1938, Kudüs, İsrail; Maimonides Hastanesi, 1946, San Francisco. Kitap: Erich Mendelsohn, Bauten und Skizzen, 1924, (“Erich Mendelsohn, Yapılar ve Taslaklar’’); Erich Mendelsohn, das Gesamtschaffen des Architekten, 1930, (“Erich Mendelsohn, Mimarın Tüm Yapıtları”).
• KAYNAKLAR: W.V.Eckardt, Erich Mendelsohn, 1960; M.F.Roggero, II contrihuto di Mendelsohn alla evoluzione dell’architettura modema, 1952; A.Whittick, Erich Mendelsohn, 1956.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi