MESMER, Franz Anton (1734-1815)
Avusturyalı hekim. “Mesmercilik” adıyla bilinen tedavi yöntemlerini geliştirerek, psikoterapide hipnoz uygulamalarının öncüsü olmuştur.
23 Mayıs 1734’te, o zamanlar İsviçre sınırları içinde olan Weil (bugün Almanya’da) yakınlarındaki Iznang köyünde doğdu, 5 Mart 1815’te Meersburg’da öldü. Dört yıl kadar Bavyera’daki Dillingen Cizvit Üniversıtesi’nde, kısa bir süre de Ingolstadt Üniversitesi’nde okuduktan sonra, 1759’da hukuk öğrenimi için Viyana Üniversitesi’ne yazıldı. Sonunda tıp öğreniminde karar kıldı ve 1766’da doktorasını tamamlayarak aynı üniversitede pratisyen hekim olarak çalışmaya başladı. İki yıl sonra zengin bir dulla evlenerek Viyana’mn seçkin çevrelerinde adını duyuran Mesmer, para sıkıntısı çekmeden araştırmalarını sürdürebildiği gibi, kentin yakınlarında klinik olarak kullanabileceği büyük bir köşk satın alarak, sayıları giderek artan hastalarına kendisinin geliştirdiği manyetizmayla tedavi yöntemlerini uygulamaya başladı. Ancak bir süre sonra büyücülükle suçlanıp, yöntemlerinin tepkiyle karşılanması ve meslektaşları arasında tartışma konusu olması üzerine Viyana’dan ayrılmaya karar vererek, 1778 başlarında Paris’e yerleşti. Birkaç yıl içinde Mesmer’in adını bile geride bırakarak, pek çok hekimin benimsediği yaygın bir tedavi yöntemine, hatta zamanla gizli bir Mason örgütüne dönüşen Mesmercilik, üniversite çevresinden bilim adamları ile geleneksel tıbba bağlı hekimler arasında ve sarayda tedirginlik yaratmaya başlamıştı. 1784’te hükümetin isteği üzerine kurulan ve aralarında Lavoisier, Benja-min Franklin gibi ünlü bilim adamları ile hekimlerin de yer aldığı bir komisyon, Mesmer’in yöntemlerini yargılayarak, bilim dışı olduğunu rapor etti. Hemen ardından Fransız Devrimi’ninbaşlaması üzerine Paris’ te kalmasının anlamsız olduğunu anlayan Mesmer, birkaç Avrupa ülkesini dolaşıp sonunda İsviçre’ye döndü ve yaşamının geri kalan bölümünü hekimlikten ve tartışmalardan uzakta sürdürdü.
Mesmercilik adıyla anılan tedavi yöntemlerinin çıkış noktası, insan vücudunun tıpkı bir mıknatıs gibi manyetik akı depoladığı ve bu görünmez “akışkan”ı dokunduğu kişilere iletebileceği inancıdır. Astrolojiyle de yakından ilgilenen Mesmer, kozmik güçlerin, özellikle gezegenlerin çekim etkisinin yalnız evrende değil, insan yaşamı üzerinde de etkili olduğuna inanmış ve bir hekim olarak bu güçleri hastalıkların tedavisinde kullanmayı düşünmüştü. Bu güçler insan vücudundaki sıvı dengesini etkileyerek kişinin sağlıklı ya da hastalıklı olmasına neden olduğuna göre, kişinin sağlığını etkileyen bu görülmez akışkanı denetim altına almak gerekiyordu. Önceleri bu amaçla mıknatıstan yararlanan Mesmer, bir süre sonra dokunduğu her şeyin mıknatıslandığına ve sağlık verici akışkanın kendi vücudundan kaynaklandığına inanmaya başladı. “Hayvansal manyetizma” adını verdiği bu etki, hekimin parmaklarından hastanın vücuduna doğru akıyor ve Mesmer akışkanın odaklandığı noktaları etkileyerek sıvı dengesinin denetim altına alınabilmesini sağlıyordu. Çağında pek çok meslektaşının şarlatanlıkla suçladığı Mesmer, kuramsal yaklaşımıyla değilse bile, uyguladığı tedavi biçimiyle, özellikle hekim ile hasta arasındaki ilişkiye verdiği önemle ruhsal hastalıkların tedavisinde yeni bir uygulamanın öncüsü oldu. Sonradan İngiliz cerrah James Braid’in (1795-1860) öncülüğünde, Charcot ve Freud’un da desteklediği hipnoz yöntemleri psikopatolojinin çözümleme ve tedavi yöntemleri arasında yer aldı.
• YAPITLAR (başlıca): Dissertatio physico-medica de pla-netarum influxu, 1766, (“Gezegenlerin Etkisinin Fiziksel ve Tıbbi Yorumu”); Memoire sur la decouverte du magnetisme animal, 1779, (“Hayvansal Manyetizmanın Keşfine İlişkin İnceleme”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi