MATTEOTTI, Giacomo (1885-1924)
İtalyan siyaset adamı. Faşist yönetime karşı verilen mücadelenin önderlerindendir.
22 Mayıs 1885’te Fratta Polesine’de doğdu, 10 Haziran 1924’te Roma’da öldü. Venetolu orta halli bir köylü aileden gelmekteydi. Bologna Üniversitesi’ nde hukuk öğrenimi gördü. Ceza hukuku ile ilgili özellikle de sabıkalıların yeniden suç işleme eğilimi konusunda çalışmalar yaptı. İtalyan Sosyalist Partisi’ ne (İSP) girdi ve partinin reformcu kanadında yer aldı. İtalya’nın I.Dünya Savaşı’na katılmasına karşı
çıktığı için bir süre hapis yattı. 1919’da İSP’den milletvekili olarak parlamentoya girdi. 1921 ve 1924 seçimlerinde yeniden seçildi. Parlamentodaki muhalefetin önderlerinden biri olarak iktidardaki faşist yönetime karşı verdiği mücadeleyle ün kazandı. Eleştirilerini hukuk, adalet, demokrasi kavramlarıyla temellendirdi ve Mussolini iktidarının şiddete dayanan özünü belgelerle ortaya koydu.
1924’te İSP’nin genel sekreteri oldu. Aynı yılın Nisan’mda yapılan, Ulusal Faşistler Partisi’nin çoğunluğu sağladığı genel seçimlerden bir ay kadar sonra, 30 Mayıs 1924’te parlamentoda yaptığı yürekli konuşmada, faşist partinin seçim hilelerini açığa çıkardı. Bu konuşmadan on gün sonra faşist milislerce kaçırıldı ve dövülerek öldürüldü. Cesedi iki ay sonra Roma yakınlarında bulundu. Olay, halk yığınları arasında büyük bir tepki uyandırdı. Faşist olmayan parlamento’üyelerinin çoğunluğu, bu siyasal cinayeti protesto ederek, kısa süreli bir siyasal bunalım yaratacak biçimde, parlamento çalışmalarını durdurdu. Mussolini’nin 3 Ocak 1925’te cinayetin tüm sorumluluğunu üstlendiği parlamento konuşmasının ardından, tüm demokratik örgütler kapatılarak açık zor yöntemleri tırmandırıldı. Matteotti cinayeti, anayasal yollarla iktidara gelen faşizmin, tüm demokratik kurumlan yok ederek, diktatörlüğünü pekiştirmesi doğrultusunda ilk adım olarak kullanıldı. Matteotti’ nin katillerinin yargılanması ancak 1947’de gerçekleştirilebildi.
• YAPITLAR (başlıca): II concetto di sentenza penale e la dichiaraz, d’incompetenza in particolare, 1919, (“Cezai Yargı Kavramı ve Ehliyetsizlik”); Un anno di dominazio-ne fascista, 1924, (“Faşist Egemenliğin Bir Yılı”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi