LEOPOLD I (1640-1705)
Avusturya imparatoru. Osmanlılar ve Fransızlar’a karşı savaşmış, Habsburg egemenliğini güçlendirmiştir.
9 Haziran 1640’ta Viyana’da doğdu, 5 Mayıs 1705’te aynı kentte öldü. III.Ferdinand’ın (1608-1657) ikinci oğludur. Gençliğinde dil, tarih, fen bilimleri ve müzikle yakından ilgilendi, koyu bir Katolik olarak yetişti. 1654 yazında ağabeyi IV. Ferdinand’ın aniden ölmesi üzerine 1654’te Avusturya veliahtı, 1655’te Macaristan, 1656’da Bohemya kralı oldu. 1657’de babasının ölümünden sonra Fransa’nın muhalefetine karşın, dış politikada bazı yetki sınırlamalarını kabul ederek 1658 yazında Avusturya imparatoru seçildi.
Polonya tahtının İsveç’e geçmesini önlemek için, İsveç ve Polonya savaşında aracılık yaparak 1660’ta Oliva barışıyla İsveç ilerlemesini durdurdu. Bir türlü çözülmeyen Erdel (Transilvanya) sorunu nedeniyle 1663’te Osmanlı ordusu Avusturya topraklarına saldırarak Sekelhit ve Kolojvar gibi bazı Erdel kalelerini aldı. I.Leopold Sengotar’da (Szentgotthard) Fâzıl Ahmet Paşa komutasındaki Osmanlı ordusunu yenerek 1664’te Vasvar Antlaşması’nı imzaladı. Bununla, aldığı kaleleri geri vermeyi, Erdel’den Osmanlı ordusuyla birlikte çekilmeyi kabul etti. 1665’te Tirol ve Vorlande’nin I.Leopold’a geçmesiyle, Habsburg toprak paylaşımının ikinci devresi kapanmış oldu (1564-1665).
1668’de I.Leopold ve Fransa Kralı XIV. Louis, İspanya tahtını paylaşma antlaşması yaptılar. I. Leo-pold’la birlikte yönetsel ve dini baskıların arttığı Macaristan’da ağır vergiler konulması, hak ve ayrıcalıkların geri alınması ve Protestan düşmanlığının yol açtığı mezhep çatışmaları büyük bir ayaklanmaya dönüştü. 1671’de Avusturya ordusu ayaklanmayı kanlı biçimde bastırdı, önderleri Ferec Nadasty ve çok sayıda Macar soylusu idam edildi. 1672’den sonra Fransa’ya karşı kurulan her türlü ittifaka katılan I. Leopold, 1673’te Macaristan’ı bir askeri valinin yönettiği bir eyalet haline getirdi, Orta Macar kaleleri işgal edildi. İmre Tökhöly, I. Leopold’a karşı ayaklanarak, Macaristan’ın yönetim biçimi ve kimi uygulamaların yürürlükten kaldırılması konusunda ödün vermesini sağladı. 1682’de Osmanlı ordusu Orta Macaristan’a girerek İmre Tökhöly’yi kral yaptı. 1683’te Viyana kuşatıldı. 1684’te I.Leopold Kutsal Birlik’te yer alarak, Osmanlı ordularının Macaristan’ ın büyük bir bölümünden çekilmesini sağladı. Erdel kralı 1685’te I. Leopold ile gizlice Blaj Antlaşması’nı yaparak, Avusturya ordusunun Erdel’e girmesini kabul etti. 1687’de Pressburg Diyeti (meclis), Habs-burglar’ın erkek soyundan tahtın varisi olacağını ilan ederek, seçimle imparator olma geleneğine son verdi. 1689’da Fransa, Köln seçicisinin (elektör) atanmasındaki anlaşmazlığı bahane ederek Osmanlılar’la savaş durumundaki Avusturya’ya saldırdı. İngiltere ve Hollanda, Avusturya’nın Fransa karşısında güç bir duruma düşmesini önlemek için Osmanlı Devleti’ni sürekli olarak barışa zorlamaya başladılar. 1690’da Erdel Krallığı’na getirilen I.Leopold’a karşı, Erdel halkının başvurusuyla Osmanlılar Tököly’yi kral ilan etti. 1696’da Erdel kesin olarak Avusturya’ya geçti. 1699’da Osmanlılar’la imzalanan Karlofça Antlaşma-sı’yla Temeşvar Eyaleti dışında tüm Macaristan ve Hırvatistan’ı topraklarına katan I. Leopold, 1700’de İspanya Kralı Il.Carlos’un, XIV.Louis’nin torununu, V. Felipe adıyla İspanya kralı ilan etmesi üzerine, Eylül 1701 ’de İngiltere, Hollanda, Portekiz kralları ve Savoie Dükalığı ile bir bağlaşma kurdu. Osmanlılar’la savaşı sırasında para ve asker yardımında bulunan Brandenburg dükünü de kendi safında yer alması için Prusya kralı yaptı. Aynı yıl İtalya’yı işgal ederek İspanya Veraset Savaşları’nı başlatmış oldu. Savaş I.Leopold’un ölümünden sonra da sürdü ve ancak 1712’de sona erdi.
1703’te II. Frene Rakoczi Habsburglar’ın soy yoluyla tahta geçmesine karşı, sekiz yıl sürecek sonuçsuz bir savaş başlattı. Savaşların getirdiği mali yük altında ezilen Bohemya halkı arasında da bazı ayaklanmalar olmakla birlikte pek etkili olmadı. Sonuçta mutlak monarşik iktidarını Avrupa’nın etkin bir merkezi durumuna getirmeyi başaran I.Leopold, sanat ve mimaride büyük gelişmelere yol açan geniş bir bayındırlık hareketi başlatarak, Viyana’yı görkemli yapılarla donattırdı.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi