MANUEL I (1123-1180)
Bizans imparatoru. Etkin bir dış politika izlemiş, Selçuklular’ı Anadolu’ dan çıkarmak için çalışmıştır.
I.Manuel Komnenos, Constantinopolis’te (İstanbul) doğdu, 24 Eylül 1180’de aynı yerde öldü. Bizans İmparatoru II.İoannes Komnenos’un oğludur.
Babasının 1143’te ölümü üzerine Bizans imparatoru oldu. Anadolu Selçuklu Devleti’ne karşı Daniş-mendli Beyliği ile bir antlaşma yaptı ve Batı Anadolu’ yu Türkmenler’in işgalinden kurtarmaya çalıştı. 1147’de, Selçuklu başkenti Konya üzerine yürüdü. Doğuda seferde olan Sultan I.Mesud’un (1116- 1155) geri dönmesi üzerine kente giremedi. Dönüş yolunda Türkmenler, Bizans ordusuna önemli kayıplar verdirdiler. Yeni bir Haçlı seferi yapılacağının duyulması üzerine, Selçuklular’la Bizanslılar arasında barış yapıldı.
Batı politikası
I.Manuel, Sicilya’yı egemenlikleri altında tutan Normanlar’a karşı, Alman Hohenstaufen Kralı III. Konrad ile bir antlaşma yaptı. Musul Atabeyi İmadeddin Zengi’nin, 1144’te Edessa (Urfa) Haçlı Kont-luğu’na son vermesi Avrupa’da geniş yankılar uyandırdı. Fransa Kralı VII.Louis’nin önderlik etmesiyle yeni bir Haçlı seferi yapılması kararlaştırıldı. ManueF in karşı çıkmasına karşın, III.Konrad da Haçlılar’a katıldı. İkinci Haçlı Seferi’nin yine kara yoluyla, İstanbul üzerinden yapılmasına karar verildi. Alman birlikleri İstanbul’a ulaşınca, Manuel, Almanlar’ı vakit yitirmeden Anadolu yakasına geçirdi. Haçlı ordusu, 25 Ekim 1147’de, Selçuklular’ca Eskişehir yakınlarında ağır bir yenilgiye uğratıldı. Haçlılar’ın ancak küçük bir bölümü Nicaea’ya (İznik) dönebildi.
Alman baskısından kurtulan Sicilya Kralı II.Ro-ger, Bizans topraklarına saldırarak Korfu Adası’nı ele geçirdi. Korint ve Thebes kentlerini alarak, bu kentlerdeki ipek dokuyucularını Palermo’ya götürdü. Bu sırada Anadolu yakasına geçen VII.Louis ise, Alman ordusunun yenildiğini ancak o zaman öğrendi. Alman ordusunun kalıntılarıyla birleşen Louis, Suriye’ye gitmek için Selçuklu topraklarına geçmekten vazgeçip, Efes-Denizli-Antalya yolunu izledi. III.Konrad, Filistin’de Haçlı ordusundan ayrılarak, Selanik’te bulunan ve Roger’e karşı savaş hazırlığı içinde olan Manuel ile buluştu. Manuel, Konrad ile olan antlaşmasını yeniledi. Roger’in İtalya’da güçlenmesini istemeyen Venedikliler de kendisine katıldı. II.Roger de, Sırplar, Macarlar ve Fransızlar ile anlaştı.
Manuel, 1149’da, Venedik gemilerinin yardımıyla Korfu Adası’nı geri-aldı. 1152’de, Konrad’ın ölümü üzerine Alman imparatoru olan I.Friedrich Barbaro-sa, Bizans ile olan antlaşmayı yenilemedi. 1154’te Sicilya Kralı olan I.Guillaume ise Venedik ile bir bağlaşma yaptı. İtalya’daki eski Bizans topraklarını ele geçirmek için karar vermiş olan Manuel, bunlara karşı, 1155’te Ancona’ya bir filo göndererek İtalya’ya asker çıkardı. Bizans ordusu bazı önemli başarılar elde ettiyse de, I.Guillaume 1156’da, Brindisi’de Bizanslılar’ı kesin bir yenilgiye uğrattı. Manuel, 1158’de, Guillaume ile 30 yıl süreli bir antlaşma yaparak İtalya’dan çekilmek durumunda kaldı.
Doğu politikası
Manuel’in dış politikasının önemli bir öğesi de Kilikya’daki Ermeni Prensliği’ni ve kutsal topraklardaki Haçlı devletlerini denetimi altında tutmaktı. 1158’de, Ermeni Prensi II.Thoros’un ayaklanması üzerine, Manuel, bu bölgeye gitti. Thoros, Antakya Haçlı Kontu Regiuauld ve Chatillon ve Kudüs Kralı III.Boudouin, Bizans egemenliğini kabul ettiler.
Doğu sınırlarım güvence altına alan Manuel, 1164’te Macarlar’la anlaştı. 1167’de Dalmaçya, Bosna ve Hırvatistan’ı denetimi altına aldı. Venedik’in desteğini yitirdiği için, 1169’da Cenevizliler, 1170’te Pisalı-lar’la ilişki kurdu. 1171’de imparatorluk sınırları içindeki Venedikliler’in tutuklanmasını ve mallarına el konulmasını emretti. Venedik bu davranışı Khios (Sakız) ve Lesbos (Midilli) adalarını yağmalamakla yanıtladı. Venedik ile olan anlaşmazlık 1177’ye değin sürdü.
Myriokephalon Savaşı
Manuel 29 Mayıs 1176’da, Legnano’da Friedrich’in kuvvetlerini yenilgiye uğratan Kuzey İtalya kentlerine uzun bir süredir yardım etmekteydi. Ma-nuel’e karşı destek arayan, I.Friedrich Barbarosa ise, 1173’te Anadolu Selçuklu Sultanı II.Kılıç Arslan ile ilişki kurdu. Bizans-Selçuklu ilişkisi 1175’te koptu. Selçuklular’ı kesin olarak Anadolu’dan çıkarmak isteyen Manuel, 1176’da savaşı başlattı. Konya üzerine yürümekte olan Manuel, Eğridir gölünün kuzeyinde dar bir geçit olan Myriokephalon’da (Kumdanlı), Kılıç Arslan’ın kurduğu pusuya düştü. 17 Eylül 1176’da yapılan savaş sonucunda Bizans ordusu ağır bir yenilgiye uğradı. Bu savaşla, Bizans’ın Türkler’i Anadolu’dan atmak yolundaki tüm ümitleri yok oldu. Savaştan sonra İstanbul’a çekilen Manuel, eski girişkenliğini yitirerek saltanatının son yıllarını sessizlik içerisinde geçirdi. Manuel’in Avrupa ve Anadolu’da güttüğü dış politika ve yaptığı savaşlar imparatorluğu yıpratmış, savaşlar dolayısıyla yapılan harcamalar Bizans ekonomisini iflasın eşiğine getirmiştir.
• KAYNAKLAR: M.L.Levtchenko, Bizans, 1979; G.Os-trogorsky, Bizans Devleti Tarihi, 1981; O.Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, 1971; A.A.Vasiliev, History of the Byzantine Empire, 1964.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi