MANUEL I (1469-1521)
Portekiz kralı. Denizaşırı Portekiz İmparatorluğu’nun temellerini atmıştır.
31 Mayıs 1469’da Alcochete’te doğdu, 13 Aralık 1521’de Lizbon’da öldü. Talihli lakabıyla da anılır. Portekiz Kralı V.Afonso’nun kardeşi Viseu Dükü Dom Fernando’nun dokuzuncu oğluydu. Doğumundan kısa bir süre sonra babası ölünce, V.Afonso onu koruması altına aldı. 1481’de tahta çıkan kuzeni ve kayınbiraderi Il.Joâo tarafından Beja dükü yapıldı. Tüm yasal varisleri ölmüş olan Il.Joâo’nun 1491’de veliaht ilan ettiği Manuel, 1495’te I.Manuel adıyla Portekiz tahtına çıktı.
Veraset yoluyla İspanya tahtını ele geçirmek amacında olduğundan, 1495’te, Kastilya ve Aragon Kraliçesi I.Isabella ile V.Fernando’nun kızları Isabella ile evlendi. Bu evliliğin gerçekleşmesi karşılığında, Fernando ve Isabella’mn 1492’de Kastilya’dan sürdükleri ve Il.Joâo’nun Portekiz’e yerleşmelerine izin verdiği Yahudiler’i ülkesinden çıkarmaya söz verdi. Aralık 1496’da yayımladığı bir fermanla tüm Yahudi-ler’den on ay içerisinde Portekiz’den ayrılmalarım istedi. Ülkede kalmayı yeğleyen Yahudiler’i ise Katolik olmaya zorladı. 1498’de Isabella’nın erkek kardeşinin ölmesi üzerine, karısıyla birlikte Kastilya tahtının varisi oldu. Aynı yıl Isabella ölünce, onun kızkardeşi Maria ile evlendi. Bu evlilikten dokuz çocuğu oldu.
I.Manuel’in krallığı sırasında, Vasco da Gama ve Pedro Alvares Cabral gibi Portekizli denizcilerin Batı
Afrika kıyılarına, Brezilya’ya ve Hindistan’a yaptıkları seferlerin sonucunda, denizaşırı Portekiz İmparatorluğu’nun temelleri atıldı. I.Manuel’in Hindistan’da kurulan Portekiz ticaret merkezlerinin genel valiliğine atadığı Francesco de Almeida ve Afonso de Albuqu-erque, Müslüman tacirlerin Hint Okyanusu’ndaki egemenliğine son vererek, Portekizli ve Venedikli tacirlerin Uzak Doğu’da ve Avrupa ile Hindistan arasında yapılan baharat ticaretinin denetimini ele geçirmelerini sağladılar.
I.Manuel yönetimi sırasında, hukuk alanında değişiklikler yaparak, soyluları aylık bağlama yoluyla saraya bağımlı kılarak, hükümet işlerinde ücretli devlet memurlarına Cortes’den (meclis) daha fazla söz hakkı vererek krallık otoritesini güçlendirmeye ve merkezi bir devletin temellerini atmaya çalıştı. Denizaşırı ticaretten elde edilen büyük serveti kullanarak Lizbon’u Avrupa’nın en bayındır kentlerinden biri, sarayını ise bir edebiyat ve kültür merkezi durumuna getirdi. Belem Manastırı’nın ve Elvas Katedrali’nin yapımında Manuel üslubu olarak adlandırılan gösterişli bir Gotik üslup kullanıldı.
I.Manuel, arz fazlasının baharat fiyatlarını düşürerek bu malın ticareynin kârlılığını büyük ölçüde azaltmaya başladığı bir sırada öldü. Yerine oğlu III.Joâo geçti.
• KAYNAKLAR: E.Sanceau, The Reign of the Fortunate King, 1495-1521, 1969.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi