MARY I (1516-1558)
İngiltere kraliçesi. Katoliklik’i yeniden resmi din ilan etmiştir.
18 Şubat 1516’da Greenwich’te doğdu, 17 Ekim 1558’de Londra’da öldü.İngiltere Kralı VIII. Herıry i-le karısı Aragonlu Catherine’in kızıydı. İyi bir eğitim gördü. Latince, Fransızca, İspanyolca, İtalyanca ve Yunanca öğrendi, astronomi, doğa bilimleri ve matematik okudu. Müzikle ilgilendi. VIII. Henry döneminde İngiltere rakip Avrupa ülkeleriyle sürekli bir mücadele içinde olduğundan İngiltere’nin ittifaklarını güçlendirecek bir evlilik yapabilmesi için yoğun bir arayış içine girildi. 1525’te Galler prensesi ilan edildi. Ancak babasının 1533’te Catherine’den ayrılarak Anne Boleyn’le evlenmesi tüm yaşamını değiştirdi. Bu boşanmayla İngiltere’nin Roma Katolik Kilisesiyle bağları kopuyor ve İngiliz Reformu başlıyordu. Yeni kraliçenin etkisiyle Mary’nin prensesliği geri alındı ve gayri meşru ilan edilerek varislikten yoksun bırakıldı. Katolik olan annesiyle görüşmesi de yasaklandı.
VIII. Henry 1536’da Anne Boleyn’i öldürttükten sonra Mary’ye kendisini İngiltere Kilisesi’nin başı olarak tanıması koşuluyla affedileceğini söyledi. Kuzeni V. Charles’ın [Charles Quint] ısrarıyla bu öneriyi kabul eden Mary yeniden saraya kabul edildi. VIII. Henry’nin üçüncü evliliği sırasında doğan oğlu Edward’ın vaftiz annesi ilan edildi. 1544’te parlamentonun yayımladığı Veraset Yasası’yla Edward’dan sonra tahta geçme hakkı tanındı.1547’de VI. Edward’ ın tahta geçmesinden sonra Protestanlık’ın güçlendirilmesi doğrultusunda uygulanan siyaset Mary için yeniden güç günlerin başlangıcı oldu.l553’teEdward’ ın ölümünden sonra onun başyardımcısı Nort-humberland dükü bir darbeyle VIII. Henry’nin akrabası Lady Jane Grey’i tahta çıkardı. Norfolk’a, kaçan Mary, İngiliz halkının onu gerçek kraliçe olarak görmesi ve Tudor hanedanının sürmesini istemesi nedeniyle birkaç gün sonra 3 Ağustos 1553’te Londra’ya giderek tahta çıktı.
Katoliklik’i yeniden resmi din yapmak ve Papa-lık’a bağlanmak için harekete geçti. Öte yandan V. Charles’ın oğlu ve İspanya tahtının varisi Felipe’yle (II. Felipe) evlilik hazırlıklarına girişti. VIII. Henry’ nin reformları sırasında manastırların topraklarını satın alarak zenginleşmiş olan soylular bu toprakların ellerinden alınacağı kaygısıyla Katoliklik’e geri dönülmesini ve Katolik İspanya’yla ittifak kurulmasını kaygıyla karşılıyorlardı. Mary Temmuz 1554’te Felipe’yle evlendikten altı ay sonra babasının çıkardığı ve onu İngiliz Kilisesi’nin başı ilan eden Üstünlük Yasası’m kaldırdı. Katolik dininin gerektirdiği eski yasaları yürürlüğe koydu ve Roma’ya bağlılığını bildirdi.
Mary’nin izlediği siyaset ve yaptığı evlilik birbirini izleyen ayaklanmalara yol açtı. Ocak 1554’te Sir Thomas Wyatt önderliğinde 3000 kadar köylü Londra yakınlarına geldi. Wyatt yenildi ve öldürüldü, ancak onu başka ayaklanmalar izledi. Mary ayaklananlara karşı çok sert davrandı. Aralarında ünlü
Protestan önderlerin de bulunduğu 300 kişi yakıldı, binlercesi öldürüldü ya da hapsedildi.
Mary’nin kocası evlenmelerinden bir yıl kadar sonra İspanya’ya gitmiş, 1557’de kısa bir süre için İngiltere’ye dönerek Mary’yi İspanya’nın yanında Fransa’ya karşı savaşa girmesi için ikna etmişti. Ancak savaş İngiltere açısından kötü sonuçlar doğurdu ve İngiltere 1558’de Avrupa kıtasındaki son toprağı olan Calais’yi de kaybetti.
Halk tarafından sevilmeyen ve tarihe kanlı Mary adıyla geçen kraliçe çeşitli başarısızlıklarına ek olarak erkek çocuğu olmamasının doğurduğu üzüntüyle aşırı derecede yıpranarak hastalandı. Ingiltere’yi yöneten ilk kadın olan I. Mary, daha sonra Tudor hanedanının en başarısız hükümdarı olarak değerlendirilmiştir. Ölümünden sonra yerine geçen üvey kızkardeşi I. Elizabeth’in döneminde Protestanlık yeniden güç kazanmıştır.
• KAYNAKLAR: H.F.M. Prescott, Mary Tudor, 1953; J. M. Stone, The History of Mary I. Queen of England, 1901.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi