LEOPOLD II (1835-1909)
Belçika kralı. Kongo Havzası’nı Bağımsız Kongo Devleti adı altında kişisel mülkü yapmıştır.
9 Nisan 1835’te Brüksel’de doğdu, 17 Aralık 1909’da Laeken’de öldü. Belçika’nın ilk kralı I.Leo-pold’un oğludur. 1846’da Brabant dükü oldu, Belçika ordusunda görev aldı. 1853’te Avusturya Arşidükü Joseph’in kızı Maria Henrietta ile evlendi. 1855’te Belçika Senatosu’na girdi. Doğu’ya ve Afrika’ya yolculuklar yaptı. 1865’te babasının ölümü üzerine kral oldu.
Leopold krallığının ilk yıllarında önemli bir uluslararası sorunla karşılaştı. Bir yandan güçlenen Prusya, diğer yandan Belçika ve Lüksemburg topraklarında denetim sağlamak isteyen Fransa, Belçika için önemli tehlike yaratmaktaydı. 1869’da III. Napoleon’ un Belçika demiryollarını elde etme çabaları ve olası bir Avrupa savaşı Leopold’u ülkenin savunmasını güçlendirmeye yöneltti. 1870’te uluslararası bir antlaşmayla Fransa-Prusya Savaşı’nda tarafsız kalmayı sağladı. Bu savaşta Fransa’nın yenilmesine karşın, I.Dünya Savaşı’na değin süren Fransa-Prusya rekabeti Belçika için sürekli bir tehlike oluşturdu. Leopold 1887’de doğuda Liege’i ve güneyde Namur’u silahlandırmak için parlamentonun onayını aldı.
Leopold, Belçika’da ticaretin ve sanayinin hızla geliştiği, toplumsal ve siyasi yapılarda da önemli değişikliklerin olduğu bir dönemde krallık yaptı. Zengin kömür madenleri ve demir üretimiyle Avrupa’nın sanayileşmede dördüncü ülkesi olan Belçika’ da, 1857’den beri Liberaller iktidardaydı. 1879’da liberal hükümet, kilisenin etkisini azaltan ve kilise okullarından devlet desteğini kaldırarak yerine bağımsız ve zorunlu ilkokullar kurulmasını sağlayan bir yasa çıkardı. Kilisenin ve muhafazakârların şiddetli tepkisini çeken bu yasa 1880 seçimlerinde Katolik Parti’nin çoğunluğu kazanmasına yol açtı. Liberal Parti’nin sanayicilerin istekleri doğrultusunda izlediği serbest ticaret politikası, dış rekabete dayanamayan tarım kesiminin zarara uğramasına neden olmuş, bu kesimin hoşnutsuzluğu da Katolikler’in iktidara gelmesinde önemli bir etken olmuştu. Katolik Parti’nin iktidara gelmesinin ardından 1884’te eğitim yasası yeniden kilise okullarına destek sağlayacak biçimde değiştirildi. Öte yandan 1880’lerde başlayan işçi hareketleri ve grevler, Belçika İşçi Partisi’nin örgütlenmesine ve iş koşullarını düzenleyen yeni yasaların yanı sıra 1893’te tüm erkek nüfusa oy hakkı sağlanmasına yol açtı.
Kongo Havzası’nı ele geçirmesi
Parlamentonun önemli bir güce sahip olduğu Belçika’nın iç siyasetinde çok fazla söz sahibi olamayan Leopold, hanedanını güçlendirmek amacıyla denizaşırı sömürgelere yöneldi. Yeni kurulmuş bir ülke olması nedeniyle Belçika’daki sanayicilerin henüz denizaşırı sömürge kurmaya ilgi göstermemeleri, Leopold’u çabalarını tek başına yürütmeye itti. Malezya’da Sarawak’tan Arjantin’e dek uzanan değişik bölgelerde toprak elde etmeye çalıştıysa da başarılı olamadı. Avrupa ülkelerinin Afrika’ya düzenledikleri keşif gezilerinin artmasıyla birlikte hızla yayılan sömürge kurma çalışmaları, onu Orta Afrika’ya yöneltti. 1874-1877 arasında Orta Afrika’da keşif gezisi yapmış olan gazeteci ve kâşif Henry Morton Stanley’le ilişki kurdu. 1876’da Brüksel’de coğrafyacı, kâşif ve bilim adamlarından oluşan uluslararası bir kongre düzenledi. Kongrede belirli bölgelerde belirli ulusal komitelerin araştırma yapması ve köle ticaretine karşı mücadele edilmesi kararlaştırıldı. Ardından Stanley’nin yardımıyla Uluslararası Orta Afrika’yı Uygarlaştırma ve Araştırma Birliği’ni kurdu. 1878’de bu birliğin yan örgütü ve Belçika komitesi olarak Kongo Havzası’m araştırmak üzere Yukarı Kongo İncelemeler Komitesi’ni oluşturdu. Stanley ile Kongo Havzası’nda kendisi için yeni bir keşif gezisi yapması ve konaklama yerleri kurması konusunda anlaştı. Araştırma komitesi 1882’de Kongo Uluslararası Birliği adı altında ağırlıkla ticaretle uğraşmak üzere yeniden örgütlendi. Keşifler ilerledikçe diğer sömürgeci Avrupa devletlerinin de tropikal Afrika’da etkinliklerini artırması çeşitli sorunlara ve sınır anlaşmazlıklarına yol açtı. Leopold Portekizliler’in Kongo Irmağı ağzında egemenlik kurma çalışmalarını engelledi; Kongo Uluslararası Birliği’ni ABD ve Fransa’nın tanımasıyla da bu ülkelerin desteğini sağladı.
Afrika’da sömürge edinme mücadelesi
Afrika’da yoğunlaşan sömürge kurma mücadelesinin kurallarını saptamak üzere 15 ülke, 1884’te Berlin’de Batı Afrika Konferansı’nda bir araya geldi. Leopold bu konferansta Belçika’dan 80 kez daha büyük olan Kongo Havzası’nın özel mülkü olarak tanınmasını sağladı. Serbest ticaret özgürlüğünün sağlanması karşılığında diğer ülkeler Leopold’u yeni kurulan Bağımsız Kongo Devleti’nin mutlak yöneticisi olarak kabul ettiler. Leopold 1889’da hazırladığı vasiyetnameyle Kongo’yu ölümünden sonra Belçika’ ya bıraktı.
Hırslı bir insan olan Leopold, Kongo Havzası’y-la yetinmeyerek Nil Irmağı’mn aşağı bölgelerinin yanı sıra Moğolistan’dan, Kanarya Adaları, Etiyopya ve Sibirya’ya dek sömürgeler elde etmeye çalıştı. Bu dönemde lastik sanayiinin gelişimi Kongo’da yetişen kauçuğa talebin artmasına yol açmıştı. Tüm boş alanlara el koyan ve vergi sistemiyle yerli halkı angaryaya zorlayan Leopold, kısa zamanda büyük servet elde etti. Servetinin bir bölümünü Brüksel’in güzelleştirilmesi için kullandı. 1891’de zengin bakır yatakları bulunan Katanga’yı bölgenin kralı Msidi’yi yenerek ele geçirdi. Sömürgeci Avrupa güçleriyle
sürekli değişen, sınır antlaşmaları yaptı. 1895’te bu amaçla Paris’e ve İngiltere’ye gitti.
Bir yandan Belçika şirketleri ve bankalar, diğer yandan Berlin Konferansı’nda Kongo’yu Leopold’a veren devletler, zengin bakır madenleri ve kauçuktan pay alabilmek için bu bölgeler üzerinde hak iddia etmeye başladılar. Yerli halkın ağır biçimde sömürül-mesini ve vergi toplayıcıların baskılarını bahane ederek uluslararası bir muhalefet oluşturdular. Belçika’ nın Kongo’yu ilhak etmesini ve uluslararası ilişkilerde hiçbir hukuki konumu olmayan Kongo’dan Belçika’ nın sorumlu tutulmasını istediler. Artan iç ve dış muhalefetin sonunda 13 Ekim 1908’de Belçika Parlamentosu, Leopold’un özel mülkü olan Kongo’nun ilhak edilmesini kararlaştırdı ve Belçika Kongosu (bugün Zaire) olarak Belçika’nın sömürgesi durumuna getirildi.
Leopold bu olaydan kısa bir süre sonra öldü. Oğlu olmadığından yeğeni I.Albert kral oldu.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi