MENELİK II (1844-1913)
Etiyopya imparatoru. Batlı sömürgeci devletlere karşı ülkesinin bağımsızlığını korumaya çalışmıştır.
17 Ağustos 1844’te Şawa Eyaleti’ne bağlı Anko-ber’de doğdu, 22 Aralık 1913’te Addis Ababa’da öldü. Asıl adı Sahle Mariam’dı. Babası Şawa kralı Haile Melekot, annesi ise bir saray hizmetçisi idi. Sonradan soyundan geldiğini iddia ettiği Süleyman peygamber ile Saba Kraliçesi’nin oğlu olduğu rivayet edilen Menelik’in adını aldı.
1855’te merkezi bir devlet kurmak amacıyla yarı-bağımsız Şawa Krallığı’nı istila eden imparator II.Tewodros tarafından yakalanıp Amba Magdela Kalesi’ne kapatıldı. 1865’te kaçmayı başararak Şawa kralı oldu. 1868’de II. Tewodros ölümünden sonra imparator olma girişimi sonuç vermeyince önce Tekle Giorgis’in, ardından 1872’de imparator olan IV. Yohannes’in egemenliğini tanıdı.
Menelik, askeri gücünü artırarak güneye ve doğuya doğru istilalara girişti. Savaşçı Galla kabilesini denetimi altına aldı. 1887’de Kızıldeniz kıyılarına giden en kısa ticari yol üzerinde bulunan Harar’ı ele geçirdi. Kızıldeniz kıyılarını tutmuş olan sömürgeci devletlerle ticari ilişkiler kurarak silah karşılığında Avrupa’ya fildişi, deri, kahve ve altın ihraç etti. 1889’da ölen IV. Yohannes’in yerine Etiyopya’nın (Habeşistan) en güçlü adamı olarak imparator oldu. Aynı yılın 2 Mayıs’ında İtalya ile Ucciali Antlaşması’ m imzalayarak Eritre topraklarını bu ülkeye bırakma karşılığında askeri ve mali destek sağladı. Ancak İtalya’nın, Etiyopya’yı diğer ülkelerde temsil etmesine ilişkin 17. maddenin İtalyanca metnindeki ifade biçimine dayanarak Etiyopya’yı himaye altına almaya kalkışması üzerine ilişkileri bozuldu. Uzun görüşmelerin çıkmaza girmesinden sonra İtalyanlar Tiğre Eyaleti’ni işgal ederek önemli bir merkez olan Adova (Aduva) üzerine yürüdüler. 1 Mart 1896’da burada yapılan savaşta Etiyopya ordusu İtalyan birliklerini büyük bir bozguna uğrattı. İtalya 1896’da imzalanan Addis Ababa Antlaşması’yla Etiyopya’nın bağımsızlığını tanıdı. Bu olay üzerine büyük bir ün kazanan II. Menelik, Sudan’daki Mehdi yönetimi, Osmanlı Devleti ve Rusya ile dostluk ilişkileri kurdu. Fransa ile bir sınır antlaşması imzaladı, İngiltere’den Somali’deki bazı toprakları aldı. 1898’de Sudan’daki ayaklanmayla uğraşan İngiltere’yi Yukarı Nil bölgesinden çıkarmak için Fransa ile ortak bir harekâta geçti. Ancak ayaklanmayı bastıran İngiltere, iki ordunun birleşmesini önleyerek buna fırsat tanımadı. 1906’da kalp krizi geçirerek durumu kötüleşen II. Menelik aynı yıl İtalya, İngiltere ve Fransa’nın Etiyopya’dan bazı topraklar koparmaya yönelik ittifakları karşısında güç duruma düştü ve 1908’de Somali’nin önemli bir
bölümünü İtalya’ya bırakan bir antlaşmayı imzalamak zorunda kaldı. İtalya 1935’te Ogaden üzerinde hak iddia ettiğinde bu antlaşmayı öne sürmüştü.
Etiyopya’nın ayakta durabilmesi için Avrupa’nın modem ve teknik araçlarından yararlanması gerektiğine inanan II.Menelik, ülkenin geri yapısını kırmak için çeşitli atılımlar yaptı. Yerel aristokratların gücünü zayıflatarak merkezi bir yönetim sistemi kurdu. Ulusal bir para sistemi oluşturdu. 1905’te İngiltere’ye ait Mısır Ulusal Bankası’na bağlı olarak Abisina Bankası’nı kurdu. Çok sayıda okul ve hastane açtı. Addis Ababa’yı Cibuti’ye bağlayan demiryolu yapımını başlattı. 1907’de hastalığından dolayı yönetim işlerini imparatoriçe Taitu’ya bıraktı ve bir naip atayarak torunu Lij İyasu’yu varis ilan etti.
Hannibal’dan sonra ilk kez bir Avrupa devletini dize getirerek Afrika tarihinde önemli bir yer kazanan
II.Menelik “Afrika Yağması” yüzünden birbirine giren Batılı sömürgeci devletler arasındaki rekabetten ustalıkla yararlanmıştır.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi