Italyan Birliği
I.Napoleon’un devrilmesinden sonra 1814-1815 yıllarında toplanan Viyana Kongresi’yle, İtalya’ da 1786’dan beri sürmekte olan Fransız egemenliği son buldu ve ülke toprakları Piyemonte-Sardinya Krallığı, Modena, Parma, Lucca, Tos-cana dukalıkları, Papalık Devletleri, iki Sicilya Krallığı ve Lombardiya-Venedik’i topraklarına ekleyen Avusturya arasında bölüşüldü. Ancak, Avusturya aynı zamanda Piyemonte-Sardinya dışında kalan öbür Italyan devletlerinin iç ve dış politikaları üstünde etkili bir konuma geldi. Ülkedeki Avusturya egemenliğine ve feodal mutlakiyetçi yönetimlere karşı mücadele eden gizli Carbonari Demeği’nin 1820-1821 yıllarında İki Sicilya Krallığı’nda, 1821’de Piyemonte-Sardinya Krallığı’nda, 1831’de de Parma, Modena dukalıklarıyla Papalık Devletleri’nde düzenlediği ayaklanmaların hepsi Avusturya birliklerinin yardımıyla bastırıldı. Ayaklanmaların yenilgiye uğraması başta Carbonari olmak üzere gizli örgütlerin, küçük çaplı ve birbirinden ayn ayaklanmalar düzenlemeye dayanan mücadele yönteminin başarısızlığını göstererek, Italyan yurtsever ve demokratlarını ulusal bağımsızlık mücadelesini başarıya ulaştırmak için yeni çözüm yollan aramaya itti.
Italyan Birliği hareketinin cumhuriyetçi kanadının önderi Mazzini’nin 1831 ’de kurduğu ve halk ayaklanması yoluyla bağımsız ve demokratik bir Italyan Cumhuriyeti’nin kurulması için mücadele eden Genç İtalya adlı gizli örgüt, kısa zamanda önemli bir kitlesel güce erişti. Genç İtalya’nın 1833 ve 1844 yıllanndaki ayaklanma girişimleri başansızlıkla sonuçlandı. Ancak örgüt, ayaklanmaların bastınlmasım izleyen baskı ve sindirme döneminde Italyanlar arasında birlik ve yurtseverlik düşüncesinin canlılığını korumasında önemli rol oynadı.
Italyan Birliği’nin 1846’da papa seçildikten sonra Papalık Devletleri’nde liberal uygulamalara yönelen IX.Pius önderliğinde gerçekleşeceğine olan inancın güçlendiği bir dönemde, tüm Avrupa’yı saran 1848 D evrimleri, kısa sürede İtalya’yı da etkisi altına aldı. 1848 yılının Ocak ve Mart aylan arasında Sicilya, Toscana, Piyemonte-Sardinya ve Papalık Devletleri’nde liberal anayasalar yürürlüğe girdi; Avusturya egemenliğine son verilen Lombardiya-Venedik’te cumhuriyet ilan edildi. Bu kanşık-lıklardan yararlanarak Italyan Birliği’nin önderi olmak isteyen Piyemonte-Sardinya Kralı Carlo Alberto, aynı tarihte Avusturya’ya savaş açtı. Ancak diğer Italyan devletlerinin Avusturya’ya karşı kendisine sağladıklan desteği kısa bir süre sonra geri çekmeleri üzerine Mart 1849’da AvusturyalIlar’a yenildi. Mazzini önderliğindeki Cumhuriyetçiler’in Şubat 1849’da, Orta İtalya’da ilan ettikleri Roma Cumhuriyeti ise, kentin savunmasını üstlenen Garibaldi’nin 1852’de III. Napoleon adıyla Fransa imparatoru olacak olan Louis Napoleon ’un bölgeye yolladığı Fransız ordusuna yenilmesiyle, altı ay sonra yıkıldı. Italyan Birliği’nin kurulmasını amaçlayan milliyetçi 1848-1849 ayaklanmalannm yenilgisi, bir yandan Italyan devletlerinin Avusturya’yı tek başına yenemeyeceğini, diğer yandan papanın birlik hareketine önderlik edemeyeceğini göstermişti. Mazzini önderliğindeki Cumhuriyetçiler’e bağlanan umutlann da yitirildiği bu dönemde liberal anayasanın yürürlükten kalkmadığı tek Italyan devleti olan Piyemonte-Sardinya, birliğe önderlik edebilecek tek güç olarak görülmeye başlandı. Bu sırada Piyemonte-Sardinya’mn yeni kralı Il.Vittorio Emmanuele ’nin 1852 ’de başbakanlığa getirdiği Cavour, içte mali, ticari, askeri ve idari reformlar uygulamaya başlamış, dış siyasette de başanlı diplomasi yöntemleriyle, Fransa başta olmak üzere öbür Avrupa devletlerinin, İtalya’nın Avusturya’ya karşı verdiği mücadeleyi desteklemesini güvence altına almıştı.
Mayıs 1859’da Piyemonte-Sardinya ile Avusturya arasında başlayan savaş, Lombardi-ya’nın, Piyemonte-Sardinya’ya bağlanmasıyla sonuçlandı. Ağustos-Eylül 1859’da gerçekleşen halk ayaklanmalan sonucu monarşi yönetimlerinin son bulduğu Toscana, Modena, Parma ve Romagna kısa bir süre sonra yapılan halk oylamalan sonucunda Piyemonte-Sardinya Krallığı’na bağlandıklannı açıkladılar. Güneyde ise Garibaldi komutasındaki gönüllüler ordusunun Mayıs-Eylül 1860’ta iki Sicilya Krallığı’ nı ele geçirerek bölgeyi Piyemonte-Sardinya’ya bağlamasıyla Italyan Birliği büyük ölçüde gerçekleşmiş oldu. 17 Mart 1861’de Torino’da toplanan ilk Italyan parlamentosu İtalya Krallığı’nın kurulduğunu ve Il.Vittorio Emmanuele’ nin İtalya kralı olduğunu ilan etti. İtalyan Birliği İtalya Krallığı’nın dışında kalmış olan Venedik ve Roma’nın 1866 ve 1877 yıllannda birliğe katılmalanyla tamamlandı.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi