MADISON, James (1751-1836)
ABD’li siyaset adamı. 1787 anayasasının hazırlayıcılarındandır ve ABD’ nin dördüncü başkanıdir.
16 Mart 1751’de Virginia Eyaleti’nde Port Con-way’de doğdu, 28 Haziran 1836’da Montpelier’de öldü. Büyük toprak sahibi bir aileden geliyordu. College of New Jersey’de (bugün Princeton Üniversitesi) tarih, klasik diller, matematik, edebiyat, ahlak ve coğrafya okudu. Dört yıllık bu okulu iki yılda bitirerek 1771’de lisans diploması aldı ve kamu hizmetine girdi. Erken yaşta siyasete atıldı. 1776’da I. Kıta Kongresi’nde bağımsızlığın ilan edildiği yıl Virginia Meclisi’ne, 1777’de Virginia Valilik Konseyi’ ne seçildi. Bu yıllarda Jefferson’m din özgürlüğü konusundaki yasa tasarısını destekledi. 1780’de Kıta Kongresi’ne seçildi ve dört yıl boyunca devrimin başarıya ulaşması için güçlü bir merkezi hükümet kurulmasının savunuculuğunu yaptı. 1784’te yeniden Virginia Meclisi’ne döndü. 1787’de Virginia delegesi olarak Philadelphia’da toplanan Kurucu Meclis’e katıldı. Derin tarih bilgisiyle, çevresindekileri etkiledi. Anayasanın hazırlanmasına çok önemli katkıları nedeniyle daha sonra anayasanın filozofu olarak anıldı. Tartışmaları izlerken tuttuğu notlar, ölümünden sonra 1840’ta yayımlandı ve meclisin tek tutanağı oldu.
Federal bir yapıyı öngören anayasanın tek tek bütün ey aletlerce onaylanması aşamasında A. Hamil-ton ve J.Jay’le birlikte The Federalin adlı 85 makaleden oluşan diziyi hazırladı. Özgürlük ve hakların en iyi federal bir cumhuriyette sağlanabileceğini kanıtlamaya çalıştı; bunu gerçekleştirmenin temel mekanizmasının doğrudan seçime dayanan siyasal sistem olduğunu savundu.
Temsilciler Meclisi üyeliği
Madison, yeni yönetimin ilk Temcilciler Meclisi’ nin üyesi oldu. 1797’ye değin süren bu görevi sırasında yeni anayasaya kişi hak ve özgürlükleri konusunda ilk on ek maddenin yazılmasında önemli rol oynadı. Yasama dönemi sona erince, Virginia’ya çekildi. Cumhuriyetçi Parti’nin (bugün Demokratik Parti) adayı Jefferson başkanlık seçimlerini kazanınca Madison’ı dışişleri bakam yaptı. Madison, Jefferson’ ın iki başkanlık dönemi boyunca bu görevi sürdürdü. Dışişleri bakanlığı döneminin en önemli olaylarından biri 1803’te Louisiana’nın Fransa’dan satın alınması oldu. Madison demokrasinin bir oligarşiye ya da benzeri baskıcı yönetimlere dönüşmemesi için ülke genişliğini bir güvence sayıyor, böyle bir ülkede birbirleriyle çatışan bölgesel çıkarların çokluğunun baskıcı yönetimlerin kurulmasına engel olacağını düşünüyordu. Ingiltere ile Fransa arasındaki savaş sırasında Jefferson’m bu iki ülkeyi barışa zorlamak ve ABD’yi tarafsız tutmak için onlarla ticareti kesen Ambargo Yasası’nı destekledi. Ancak ambargonun ABD için savaşa girmekten daha fazla maliyetli olması üzerine Jefferson’m başkanlığının son günlerinde yasanın yürürlükten kaldırıldığını açıkladı.
Bşkan oluşu
Madison 1808’de Jefferson’ın yerine başkan olduktan sonra hem Fransa hem de İngiltere’yle yeniden ticareti başlatabilmek için girişimlerde bulundu. Ancak İngiltere’nin uzlaşmaz tutumu ve Fransa’yla ticaret yapacak ABD gemilerine saldırma tehdidi tüm çabalarını sonuçsuz kıldı. Güneyli çiftçiler Florida’ nm, Kuzeyli çiftçiler ise Kanada’mn ele geçirilmesi için baskı yapıyor ve İngiltere’yle savaşa girilmesini istiyorlardı. Madison 1810’da İspanyol bölgesi olan Batı Florida’nm Louisiana’nın bir parçası olarak ABD’ye katıldığını açıkladı. Savaşa karşı çıkan tüccarların ve onların sözcüsü durumundaki Federalist Parti’nin güçlü muhalefetine karşın 1812 seçimlerini kazanarak ikinci kez başkan oldu. Aynı yil İngiltere’ yle savaş başladı. Her iki tarafın da ağır kayıplara uğradığı savaş 1814’te Gand (Ghent) Barışı’yla sona erdi. Savaş öncesi sınırların geçerliliğini onaylayan bu antlaşma İngiltere açısından eski sömürgelerini yeniden ele geçirme ümidini tümüyle yıkarken, ABD’ye ulusal saygınlığını kazandırıyordu. Savaşın ABD açısından başarıyla sonuçlanması Madison’ın popülaritesini artırmış, Federalist Parti ise savaşa karşı çıkmış olması nedeniyle halk arasındaki desteğini yitirmişti.
İç politikası
Madison savaş harcamalarını karşılamak için kaynak yaratılması sorunu gündeme geldiğinde, eskiden beri şiddetle karşı olduğu halde, ulusal nitelikte bir banka kurdurmaktan başka çare bulamadı. Cumhuriyetçi Parti daha önce Hamilton tarafından kurulmuş olan bankaya anayasaya aykırı olduğu gerekçesiyle karşı çıkmışken 1816’da ikinci bir bankanın (Second Bank) kurulmasını onayladı; ayrıca sanayinin desteklenmesi,ıgümrüklerle korunması, güçlü bir ordunun ve donanmanın kurulması gibi Federalistler’in iktisat politikaları uygulanmaya başlandı. Federalist Parti’nin görüşlerinin Cumhuriyetçi Parti tarafından savunulması Federalist Parti’nin kısa bir süre sonra ABD siyasi yaşamından silinmesinde önemli bir etken oldu.
Madison 1817 başlarında, ikinci dönem cumhurbaşkanlığı süresi dolunca, Virginia’daki Montpelieı malikânesine çekildi. Virginia Üniversitesi’nin kuruluşunda Jefferson’a yardım etti. Onun ölümünden sonra da, bu kurumun rektörü oldu. Bir yandan da, yeni cumhurbaşkanı Monroe’ya dışişleri konularında danışmanlık yaptı. Görev başında olduğu döneme ilişkin belgeleri, ölümünden sonra basılmak üzere yayıma hazırladı.
Madison birçok zenci kölesi de bulunan büyük bir toprak sahibi olmasına karşın, köleliğe karşıydı. Zenci kölelerin sahiplerinden satın alınarak özgür kılınmaları ve eski anayurtları olan Afrika’ya yerleştirilmeleri yolundaki girişimleri ve 1816’da bu amaçla kurulan Amerikan Koloniieştirme Demeği’ni destekledi. Başkan Monroe zamanında Afrika’da kurulan Liberia Cumhuriyeti’ne azatlı zenciler gönderilmesi projesinin gerçekleşmesinde önemli rol oynadı. Son günlerinde siyasal vasiyeti niteliğinde olan Advice to My Country ’yi (“Ülkeme Öğütler”) yazdı.
• YAPITLAR (başlıca): The Writings of James Madison, (ö.s.), Gaillard Hunt (der.), 9 cilt, 1900-1910; (“James Madison’ın Yazıları”); The Papers of Madison, (ö.s.), W.T.Hutchison ve W.M.E.Rachal (der.), 1962, (“J.Madison’ın Makaleleri”).
• KAYNAKLAR: I.Brant, James Madison, 6 cilt, 1941-1961; R.Ketcham, James Madison, 1971.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi