MARLBOROUGH, John Churchill (1650-1722)
İngiliz, asker. İspanyol Veraset Savaşı sırasında İngiliz ordularını başarıyla yönetmiştir.
26 Mayıs 1650’de Devonshire’da, Musbury yakınlarındaki Ashe’de doğdu, 16 Haziran 1722’de Windsor yakınlarındaki Cranbourne Lodge’da öldü. 1640’lardaki iç savaşta kralı desteklemesi nedeniyle ağır bir para cezasına çarptırılarak yoksul düşmüş olan Sir Winston Churchill’in oğluydu. Dublin Free School’da başladığı eğitimini, 1665’te St.Paul’un okulunda tamamladı. Ardından, kızkardeşi aracılığıyla 1685’te Il.James olarak tahta geçecek olan York dükünün sarayına alındı.
1667’de orduya girdi. 1668-1669 arasında gönüllü olarak Fas’ta görev yaptı. Döndükten sonra 1672’de başlayan Hollanda Savaşı’na katıldı. İki yıl süren ve hangi tarafın kazandığı belli olmayan bu savaşta gösterdiği yararlıklar nedeniyle ordu içinde kısa zamanda yükseldi. 1685’te ordunun başlıca generallerinden biri oldu ve İngiltere’nin güneyinde Mon-mounth dükünün başlattığı ayaklanmayı bastırmakla görevlendirildi. Aynı yıl Il.James’in tahta geçmesi üzerine baron sanını aldı.
1688’de Il.James’in tahttan indirilip yerine III. William’ın geçmesi üzerine Protestan olması nedeniyle William’ı desteklemeye başladı. Kralın özel meclisine alındı ve kendisine Marlborough kontu sanı verildi. Ancak 1692’de Il.James’i yeniden tahta geçirmek isteyenlerle işbirliği yapmakla suçlanarak ordudan atıldı, tüm görevlerinden alındı ve bir süre hapsedildi.
1698’de ordudaki görevi geri verildi ve yeniden kralın özel meclisine kabul edildi. 1700’de ölen İspanya Kralı IV.Felipe’nin tacını XIV.Louis’nin torunu Anjou düküne bırakması İngiltere, Hollanda ve Avusturya’nın İspanya ve Fransa’ya savaş açmasına neden oldu. İspanya Veraset Savaşı olarak adlandırılan bu savaşın başlaması üzerine Marlborough, İngiliz orduları başkomutanlığına getirildi. 1702’de III.William’ın ölümü üzerine karısının yakın dostu prenses Anne’in tahta geçmesinden sonra Marlborough dükü sanını aldı ve yaşamında parlak bir dönem başladı. Yönetimindeki orduyla 1704’te Fransız ordusunu Orta Avrupa’da Blenheim yakınlarında yenilgiye uğratarak Avrupa’da Fransız egemenliğini sona erdirdi. Bunu izleyen 1706’daki Rammillies ve 1708’de Oudenard başarılarıyla İngiltere, 16.yy’dan beri ilk kez Kıta Avrupa’sında etkin bir askeri varlık göstermiş oldu.
Herhangi bir partiye bağlı olmamakla birlikte kraliçe Anne ile olan yakın dostluğu nedeniyle Whig’leri destekledi. 1711 ’de Torry’lerin yönetime gelmesinden sonra komutanlıktan uzaklaştırıldı ve zimmetine para geçirme suçlamasıyla çok büyük bir para cezası ödemeye mahkûm edildi. Bunun üzerine yurt dışına giden Marlborough, ancak 1714’te kraliçe Anne’in ölümünden sonra ülkesine geri döndü. Han-nover hanedanından I.George’un tahta çıkmasıyla birlikte tüm görev ve payeleri geri verildiyse de yaşamının sonuna dek siyasetten uzak yaşadı.
• YAPITLAR (başlıca): Memoirs of Marlborough, (ö.s.), W.Coxe (der), 3 cilt, 1847-1848, (“Marlborough’nun Anıları”); Letters and Despatches of Marlborough,(ö.s.), G.Murray (der.), 5 cilt, 1845, (“Marlborough’nun Mektupları ve Yazışmaları”).
• KAYNAKLAR: C.T.Atkinson, Marlborough and the Rise of the British Army, 1921; W.S. Churchill, Marlborough, His Life and Times, 4 cilt, 1933-1938.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi