MACLEOD, John (1876-1935)
İskoç fizyoloji bilgini. İnsülinin elde edilmesine ilişkin çalışmalarıyla No-bel Fizyoloji ve Tıp Ödülü’ne ortak olmuştur.
John James Richard Macleod 6 Eylül 1876’da Perthshire Eyaleti’nin Dunkeld kenti yakınlarındaki Cluny’de doğdu, 16 Mart 1935’te Aberdeen’de öldü. Aberdeen Üniversitesi ve Marischal College’daki tıp öğrenimini 1898’de tamamlayıp, 1900-1902 arası London Hospital’da fizyoloji ve biyokimya asistanı olarak görev aldıktan sonra ABD’ye giderek, 1903’ten 1918’e değin Cleveland’daki Western Reserve Üniversitesi’nde fizyoloji profesörlüğünü üstlendi. 1918’de aynı görevle Kanada’daki Toronto Üniversitesi’ne geçen ve uzun yıllar fizyoloji laboratuvarının yöneticiliğini yürüten Macleod, bu laboratuvarda Banting ve Best’in çalışmalarına katılarak, insülinin elde edilmesindeki katkıları nedeniyle, 1923’te Banting ile birlikte Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü’nü aldı. Banting, ödülden payına düşen parayı çalışma arkadaşı Best ile bölüşürken, Macleod da araştırmalarında yardımcı olan biyokimyacı James Bertram Collip (1892-1965) ile paylaştı. Aynı yıl Royal Society üyeliğine seçilen Macleod, 1928’de ülkesine dönerek, ölünceye değin Aberdeen Üniversitesi’nde fizyoloji profesörü olarak görev yaptı.
Macleod, Toronto Üniversitesi’nde fizyoloji laboratuvarının yönetimini üstlendiği yıllarda, solunum fizyolojisi alanındaki çalışmalarının yanı sıra, karbonhidrat metabolizması, şeker hastalığı ve karaciğer ile pankreasın kandaki şeker oranının denetlenmesindeki rolüne ilişkin araştırmalarıyla tanınmıştı. Pankreastaki Langerhans adacıklarından salgılanan ve kan şekerinin belli bir düzeyde tutulmasını sağlayan etkin maddeyi pankreas salgısından ayırmayı tasarlayan Banting de, bu konudaki bilgisinden ve laboratuvar olanaklarından yararlanmak amacıyla Macleod’a başvurarak yardımını istedi. Macleod, doğrudan işbirliğini benimsememekle birlikte, 1921 Mayıs’mda labora-tuvarını Banting’e açtı ve aynı üniversitede tıp öğrencisi olan Best’in de katılmasıyla çalışmalara başlandı. Altı ay sonra iki araştırmacı, Banting’in tasarladığı biçimde, bir köpeğin pankreas kanallarını bağlayıp salgısını onikiparmak bağırsağına boşaltmasını engelledikten sonra, pankreas dokusunda biriken salgıdan “insülin” adı verilen etkin maddeyi ayırmayı başardılar. Macleod ve Collip’in de katkılarıyla, pankreas kanallarını bağlamaksızm daha kısa sürede ve daha bol miktarda, katışıksız olarak elde edilen insülin 1922’den başlayarak şeker hastalığının tedavisinde başarıyla kullanıldı. O güne değin tedavisi olanaksız olan bu hastalığın denetim altına alınmasında tıbba yeni olanaklar kazandıran bu buluş bir yıl sonra Nobel Ödülü’ne değer görülürken, içsalgı biliminin de en büyük başarılarından biri olarak tıp tarihine yazıldı.
• YAPITLAR (başlıca): Practical Physiology, 1903, (“Uygulamalı Fizyoloji”); Physiology and Biochemistry in Modern Medicine, 1918, (“Modern Tıpta Fizyoloji ve Biyokimya”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi