MARTOV, L. (1873-1923)
Rus siyaset adamı. Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi’nin Menşevik kanadının başlıca önderlerindendir.
24 Aralık 1873’te Constantinapolis’te (İstanbul) doğdu, 4 Nisanı 1923’te Berlin’de öldü. Asıl Adı Yuli Osipoviç Zeberbaum’dur. Yahudi bir ailenin oğluydu. 1891’de girdiği St.Petersburg Üniversitesi’nde devrimci eylemlere katıldı. 1893-1895 arasında Vilna’ ya sürüldü; orada Yahudi işçi hareketini örgütlemeye çalıştı ve Yahudi işçilerin diğer işçilerden ayrı örgütlenmesi gerektiğini savundu. 1895’te St.Petersburg’a döndükten sonra Lenin’le birlikte İşçi Sınıfının Kurtuluşu İçin Mücadele Birliği adlı örgütü kurdu. Bu nedenle Lenin’le birlikte, yeniden Sibirya’ya sürüldü. Sosyal demokrat Yahudiler’in Bund (Birlik) adlı örgütlenmesine katıldı ve bu grupla birlikte, 1898’de kurulan RSDİP’ye (Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi) girdi. Sürgünden sonra ülke dışına çıkarak, 1900’de Plehanov ve Lenin ile birlikte İskra (Kıvılcım) adlı gazeteyi çıkarmaya başladı.
Martov’un İskra’A a Lenin’le işbirliği, partinin 1903’teki II.Kongre’sine değin sürdü. Lenin ve yandaşı Bolşevikler’in savundukları görüşlere karşı Martov’un önderliğindeki Menşevikler, Çarlık Rusyası gibi geri bir ülkede “liberal burjuvazi”yle ittifak yapılması ve temel olarak diğer partilerin anayasal bir yönetim kurulması için yürüttükleri çabaların desteklenmesi gerektiğini ileri sürüyorlardı. Martov’a göre, sosyalist mücadele ancak kapitalist dönüşümler gerçekleştikten sonra verilebilirdi. 1905 Devrimi’nin başarısızlığa uğramasından sonra, Menşevikler’in bir kanadı partinin yeraltı örgütlerinin varlığını gereksiz, hatta zararlı görmeye başladığında, Martov bu görüşü desteklemedi.
1905 Devrimi’nde sosyalist bir gazeteci olarak etkin çabalar gösteren Martov, 1906-1907 yıllarında toplanan I. ve II.Duma’larda (Meclis) sosyal demokrat temsilciler arasında yer aldı. I.Dünya Savaşı’nm başlamasından sonra Avrupa’daki sosyal demokrat partilerin çoğunun kendi ulusal çıkarlarını düşünerek savaşı destekleme politikalarına karşı çıkan Martov, Zimmerwald ve Kienthal uluslararası sosyalist kongrelerinde “zafersiz barış” tezini savundu.
1917 Şubat Devrimi’nden sonra Rusya’ya dönen Martov, Menşevik çoğunluğunun “devrimci savun-macılık” görüşüyle savaşın sürdürülmesinden yana olmasına karşı çıktı. Bolşevikler’in de yer alacakları bir “sosyalist koalisyon” düşüncesini savundu. 1917 Ekim Devrimi’nden sonra, Menşevik Partisi’nin başkanlığına seçildi. Bolşevikler’e karşı çıkmakla birlikte onlara karşı silahlı mücadele yürütülmesi önerilerini benimsemeyerek 1920’de bir grup Menşevik’le birlikte yurt dışına çıktı. Berlin’e yerleşerek, orada ölümüne değin Sotcialistçeski Vestnik (Sosyalist Haberci) adlı dergide yayımladığı yazılarla Bolşevik hükümete karşı muhalefetini sürdürdü. Bu arada, 1921-1923 yıllarında etkinlik gösteren Viyana Enternasyonali’ nin de önderlerinden biri oldu.
Yazılarında, Ekim Devrimi’nin küçük-burjuva ve antifeodal bir nitelik taşıdığını ileri süren Martov, Rusya’nın gelişme düzeyinde, “proletarya diktatörlüğü”nün gerçekleşmesinin olanaksız olduğunu belirterek, bunun ancak yeterince gelişmiş kapitalist ülkelerin nüfusunun çoğunluğunu oluşturan işçi sınıfları tarafından gerçekleştirilebileceğini savunmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): Obşçestvennie i umstvennie teche-niya ve Rossii 1870-1905 godov, 1924, (“1870-1905 Arasında Rusya’da Toplumsal ve Entelektüel Akımlar”); Istoriya rossiyskay sotsial-demokratii, 2.basım, 1923, (“Rus Sosyal Demokrasisi’nin Tarihi”).
• KAYNAKLAR: I.Getzler, Martov, 1967.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi