LON NOL (1913 – 17 Kasım 1985, Kaliforniya, ABD)
Kamboçyalı siyaset adamı. Prens Si-hanuk’u devirerek Kmer Cumhuriyetini kurmuştur.
13 Kasım 1913’te Kamboçya’nın güneyinde Vietnam sınırında Prey Veng’de doğdu. Kamboçya kraliyet ailesinin üyelerinin öğrenim gördüğü Saygon’daki (bugün Ho Şi Minh) Chasselaup-Laubat Lisesi’ni 1934’te bitirdikten sonra Fransız sömürge yönetiminin hizmetinde çeşitli kamu görevleri üstlendi, Kratie ve Battambang bölgelerinin yöneticiliğini yaptı. 1951’de ulusal polis örgütünün yöneticiliğine getirildi. 1952’de yarbay rütbesiyle Fransızlar’a karşı bağımsızlık mücadelesi veren Viet-Minh’e (Vietnam’ın Bağımsızlığı için Devrimci Birlik) karşı savaştı.
Kamboçya’nın 1953’te bağımsız olmasından sonra, Halkın Sosyalist Topluluğu (Sangkum Reastr Niyum) adlı bir parti kurarak 1955 seçimlerine katılan Prens Sihanuk’u destekledi. Sihanuk’un yaklaşık 15 yıllık iktidarı boyunca Kmer Kraliyet Silahlı Kuvvetleri genelkurmay başkanlığı, başbakan yardımcılığı ve savunma bakanlığı gibi görevler üstlendi. 1966’da başbakan oldu. Toprak isteyen halkın ayaklanmasının sert biçimde bastırılmasının doğurduğu muhalefet nedeniyle 1967 başında istifa etmek zorunda kaldıysa da kısa bir süre sonra savunma bakanı olarak yeniden hükümete girdi, Temmuz 1969’da da ikinci kez başbakan oldu.
Mart 1970’te Prens Sihanuk’un yurt dışında bulunduğu sırada içişleri bakanı Sirik Matak’la birlikte ABD’ye karşı savaşan Kuzey Vietnam ve Vietkong birliklerinin Kamboçya’da karargâh kurmalarına karşı olan 19 yerel yöneticiyle bir toplantı yaptı. Bu toplantının ardından düzenlenen kitle gösterileri sırasında Vietnam elçiliğine ve karargâhlarına saldırılarda bulunuldu. Ulusal Meclis 18 Mart 1970’te Sihanuk hükümetine karşı güvensizliğini belirterek tüm yetkileri başbakan Lon Nol’a bıraktı. 9 Kasım 1970’te monarşi yönetimine son verilerek Kmer Cumhuriyeti’nin kurulduğu ilan edildi.
Lon Nol önce Çin Hindi Savaşı’nda tarafsız kalacaklarını tüm dünyaya duyurduysa da monarşi yönetimine karşı savaşmakta olan Kızıl Kmerler’in başkent Pnom Pen’e yaklaşmaları sonucu her türlü dış yardıma açık olduklarını belirtti. Bunun üzerine Mayıs 1970’te ABD ve Güney Vietnam birlikleri Kamboçya’ya girdi ve Kamboçya doğrudan Çin Hindi Savaşı’na katılmış oldu. Lon Nol’un “dinsiz VietnamlI komünistlere karşı Budizm’i korumak” amacıyla silahlandırdığı Kamboçyalılar, Kuzey Vietnam ve onları destekleyen Kızıl Kmer güçleri karşısında yenildiler. Lon Nol bu siyasi ve askeri başarısızlığın ardından 20 Nisan 1971’de başbakanlık görevlerini Sirik Matak’a bırakarak, göstermelik olarak hükümet başkanlığını sürdürdü.
Kızıl Kmerler’le Sihanuk yanlılarının sağladığı ittifak sonucu kurulan KUBC’nin (Kamboçya Ulusal Birleşik Cephesi) Kamboçya’nın yaklaşık % 80’inde denetimi ele geçirmesi sonucu Ekim 1971’de olağanüstü durum ilan etti ve baskıyı artırdı. 1972 ilkbaharında yapılan başkanlık seçimlerinde oyların % 55’ini aldığı açıklandı. Muhalefet partileri seçimlere hile karıştırıldığı gerekçesiyle Eylül 1972’deki genel seçimlere katılmadılar, iktisadi durumun bozulması nedeniyle ancak dış yardımla ayakta durabilen Lon Nol yönetiminin ABD’den aldığı yardım 1973 başında haftada 5 milyon dolara ulaşmıştı. Durumunu güçlendirmek için bazı muhalefet liderlerini de içerecek biçimde hükümeti yeniden düzenlemesi de bir sonuç vermedi. 1971 ortasında KUBC’yi barış görüşmelerine çağrısı Sihanuk tarafından geri çevrildi. 10 Nisan 1975’te KUBC birliklerinin başkentin birkaç kilometre yakınına gelmeleri üzerine ülkeyi terkede-rek Endonezya’ya gitti. KUBC birlikleri Pnom Pen’e girerek iktidarı ele geçirdi. Lon Nol daha sonra ABD’ye yerleşti.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi