LYSANDROS (?-İÖ 395)
Ispartalı asker ve devlet adamı. İsparta’nın Atina üzerinde denetim kurmasında büyük rol oynamıştır.
Doğum yeri ve tarihi bilinmiyor. Haliarthos’da (Orta Yunanistan’da) öldü. O dönemde etkin olan Sofizm akımına bağlı olarak yetişti. Bir yandan da İsparta’nın geleneksel disiplinli eğitiminden geçti. Asker ve diplomat olarak ün kazandı. İsparta donanmasının komutanlığına getirildi. Bu görevde iken Persler’le işbirliği yaptıkları için Ispartalılar’ı cezalandırmak amacıyla harekete geçen Atinalılar’la karşı karşıya geldi. Ünlü Atinalı komutan Alkibiades’in yönetimindeki donanmanın bir kolunu İÖ 407’de Anadolu kıyısındaki Nation’da (Ahmetbeyli) yenilgiye uğrattı. Alkibiades komutanlıktan ayrılmak zorunda kaldı. Lysandros da süresi dolduğu için donanma komutanlığı görevinden çekildi. Yerine geçen Kallikraditas İÖ 406’da Midilli Adası’nın güneyinde Atina donanmasıyla yaptığı savaşta yenildi. Ancak Atina donanması da çıkan fırtınada birçok gemi yitirdi.
Atina’nın öc almasından korkan Ispartalılar Lysandros’un komutasına verilen bir donanmayı Anadolu’ya gönderdiler. Lysandros Çanakkale Boğa-zı’na gitti. Lampsakos’u (Lapseki) ele geçirerek boğazı kapattı. Boğazı açmaya gelen Atina donanmasını Aigospotamoi’de (Cumalıdere) büyük bir yenilgiye uğrattı. Ardından donanmasıyla Atina’ya yürüdü. Hem karadan hem denizden kuşatılan Atina teslim olmak zorunda kaldı.
Atina üzerinde denetim kuran İsparta’nın bunu tüm Yunanistan’a yayabilmesi için Persler’in parasına ve insan gücüne ihtiyacı vardı. Batı Anadolu satrabı Kiros’un Pers tahtını ele geçirmek için kardeşi Artak-serkses Mnemon ile yaptığı savaşta Lysandros, Ki-ros’a yardım etti. Bu olay Persler’le Ispartalılar’ın arasını açtı. Küçük çarpışmalar halinde başlayan savaş Lysandros tarafından korunan İsparta Kralı Agesila-os Anadolu’ya gelince daha genişledi. Agesilaos IÖ 395’te Sardes’de (SartrSalihli) Pers satrabı Tisafernes’i yendi. Yunanistan’da da İÖ 386’ya değin sürecek olan Korint savaşları başladı. Atinalılar Thebaililer’le birle-şerek ayaklanınca Ispartalılar Haliarthos savaşında yenildi. Lysandros da bu savaşta öldü.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi