LİTVİNOV, Maksim Maksimoviç (1876-1951)
SSCB’li diplomat ve devlet adamı. Silahsızlanmanın ve “Toplu Güvenlik”in savunucusu olmuştur.
17 Temmuz 1876’da Bialystok’ta (bugün Polonya’da) doğdu, 31 Aralık 1951’de Moskova’da öldü. Asıl adı Meier Henock Wallach-Finkelstein’dır. Yoksul bir Yahudi ailesinin oğluydu. Genç yaşında Bialystok’tan ayrılarak Ukrayna’ya gitti. Çarlık ordusunda hizmet ederken Mandszm’den etkilenerek, 1898’de yeni kurulmuş olan RSDİP’ye (Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi) girdi. 1900’de partinin Kiev Bölge Komitesi üyesi olduktan bir yıl sonra devrimci etkinlikleri nedeniyle tutuklandı. 1902’de on kadar arkadaşıyla hapisten kaçarak İsviçre’ye sığındı. Orada RSDİP’nin yayın organı Iskra’nın (Kıvılcım) gizlice Rusya’ya sokulması işini üstlendi. Yurt Dışı Devrimci Sosyal Demokratlar Birliği’nin yönetiminde görev aldı. 1903’te parti içinde baş gösteren bölünme sırasında Bolşevikler’e katıldı. Bunu izleyen on beş yıl boyunca çeşitli Batı ülkelerinde, Kuznetsov, Papaşa, Feliks ve Maksimoviç gibi takma adlar altında devrimci etkinliklerde bulundu. 1908’de Bolşevikler’in Londra grubunun sekreteri oldu.
1917 Ekim Devrimi’nden sonra, Rusya Federe Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin İngiltere temsilciliğine getirildi. Kasım 1918’de Sovyet yönetimini tanımayan İngiliz hükümeti tarafından, devrimci propaganda etkinlikleri gerekçe gösterilerek tutuklandı. Ocak 1919’da, Moskova’da tutuklu bulunan bir İngiliz ajanının serbest bırakılması karşılığında serbest bırakıldı ve ülkesine döndükten sonra Dışişleri Komiserliği Kurulu’nda görev aldı. 1920’de Estonya büyükelçiliğine atandı. 1921 ’de dışişleri komiseri Çiçerin’in yardımcılığına getirildi. Bu görevi sırasında Çiçerin’le birlikte 1922 Cenevre Konferansı’na katıldı; aynı yıl toplanan La Haye Konferansı’nda Sovyet Kurulu başkanlığı, Moskova Uluslararası Silahsızlanma Konferansı’nda ise konferans başkanlığı yaptı. 1927-1930 arasında Cenevre’deki Dünya Silahsızlanma Konferansı Hazırlık Kurulu’nda görev aldı. Silahsızlanmanın sınırlandırılması yerine, toptan silahsızlanmanın sağlanması önerisinde bulundu. Çiçerin’in Temmuz 1930’da bozulan sağlık durumu nedeniyle emekli olmak zorunda kalması üzerine dışişleri komiseri oldu.
1932’de Cenevre’de toplanan Dünya Silahsızlanma Konferansı’na Sovyet Kurulu’nun başdelegesi olarak katıldı. 1933’te Londra’da yapılan Dünya İktisat Konferansı’nda Sovyet delegasyonuna başkanlık etti. Naziler’in 1933’te iktidara gelmesinin yarattığı tehlike karşısında, çabaları sonucunda, 1933’te SSCB ile ABD arasında diplomatik ilişki kuruldu. 1934’te SSCB Birleşmiş Milletler’e kabul edildi. Litvinov 1934-1938 arasında Birleşmiş Milletler’de, SSCB’yi temsil ettiği sırada, ister kapitalist ister sosyalist olsun, faşizme karşı olan tüm devletler arasında ortak çıkarlara dayalı bir güçbirliği oluşturulması ve “Toplu Güvenlik” adını verdiği politikanın yaşama geçirilmesi gerektiğini savundu. 1935’te, Fransa ve Çekoslovakya ile SSCB arasında ortak savunma antlaşmaları imzaladı. 1936’da diplomasi alanındaki başarılarından dolayı kendisine Lenin nişanı verildi.
Ancak, başlıca Batı Avrupa devletlerinin izledikleri Nazi Almanya’sıyla uzlaşma politikasının Eylül 1938’de imzalanan Münih Antlaşması’yla resmiyet kazanmasından sonra, izlediği dış politika SSCB’de sert eleştirilere hedef oldu. Litvinov Mayıs 1939’da dışişleri komiserliği görevinden ayrıldı ve yerine bu göreve getirilen Molotov’un yardımcısı oldu. Kasım 1941-Ağustos 1943 arasında SSCB’nin ABD büyükelçiliğini yaptı. SSCB’ye döndükten sonra 1946’da emekli olana değin dışişlerinde çeşitli görevler aldı. Bu tarihten sonra ise hiçbir resmi görev üstlenmedi.
• YAPITLAR (başlıca): Za vseobshcheye razoruzbeniye, 1928, (“Genel Silahsızlanmadan Yana”); Publi V bor’be za mir, 1931, (“Barış İçin Mücadele”); Vneshnyaya politika SSSR. Rechi i zayavleniya 1927-1937, 1938, (“SSCB’nin Dış Politikası, 1927-1937”); Protiv agresii, 1938, (“Saldırıya Karşı”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi