MATYAS I [Corvinus] (1443-1490)
Macaristan kralı. Macaristan Krallı-ğı’nı dönemin en güçlü Orta Avrupa devleti yapmıştır.
24 Şubat 1443’te Kolozsvâr’da (bugün Romanya’ da Cluj) doğdu, 6 Nisan 1490’da Viyana’da öldü. Ünlü Macar komutanı Hunyadı Janoş’un küçük oğluydu. Babasının 1456’da ölmesinden sonra, Macaristan ve Bohemya Kralı V.Lâszlö’yu (Ladislas) koruması altında tutan ve Hunyadı’ya düşman olan Ulrich onu tutsak aldı, ağabeyi Lâszlö Hunyadı’yı ise öldürttü.
V.Lâszlo’nun 1457’de ölmesi üzerine eski bir geleneği uygulayarak kralın seçimle işbaşına gelmesine karar veren Macar soyluları, Macaristan tahtı üzerinde hak iddia eden Kutsal Roma-Germen İmparatoru III.Friedrich’in muhalefetine karşın, 24 Ocak 1458’de Buda’da toplanan Diet’te (Meclis) Matyas’ı Macaristan kralı seçtiler. Aynı tarihte, tutsak bulunduğu Prag’dan alınarak Buda’ya getirilen Matyas’ın Macaristan kralı olarak taç giymesiyle, Orta Çağ Macar tarihinde ilk kez herhangi bir hanedana mensup olmayan bir soylu kral oldu.
I.Matyas tahta çıktıktan sonra gerçekleştirdiği bir dizi askeri, mali ve yönetsel reformla Macaristan Krallığı’na yitirdiği gücünü yeniden kazandırmaya çalıştı. İç ve dış düşmanlarına karşı mücadele için 30.000’e yakın Moravyalı, Silezyalı ve Bohemyalı paralı askerden oluşan güçlü bir düzenli ordu kurdu. Devlet gelirlerini artırmak amacıyla vergiden muaf tutulan büyük toprak sahiplerini de vergi ödemekle yükümlü kıldı; bazı yeni vergileri yürürlüğe koydu. Bunlara ek olarak vergilerin düzenli olarak toplanmaya başlamasıyla hazine gelirlerinde önemli bir artış sağlandı.
Mali reformlarına tepki olarak doğan ve Macar tahtını zayıflatarak ele geçirmek isteyen yabancı hükümdarlar tarafından tahrik edilen muhalefeti zor ya da diplomasi yöntemleriyle etkisizleştiren I.Matyas, merkezi hükümetin gücünü artırmak için krallık görevlilerine büyük yetkiler tanıdı; yerel mahkemeleri kendisinin başkanlık ettiği bir krallık mahkemesine bağımlı kıldı. 1486’da, krallık sınırları içinde geçerli olacak yasaların temel ilkelerini özetleyen bir ferman yayımladı.
Ülke içinde otoritesini sağlamlaştırdıktan sonra, en büyük amacı olan Bohemya Krallığı’nı ve Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu’nu ele geçirerek Os-manlılar’a karşı birleşmiş bir Orta Avrupa yaratmak üzere harekete geçti. Savaşa başlamadan önce Papalık’ la ve çeşitli İtalyan devletleriyle diplomatik ilişkiler kurdu ve Fransa’ya, Burgundiya’ya ve İsviçre’ye elçiler yolladı. 1463’ten sonra Bosna, Eflâk ve Boğdan üzerinde egemenlik kurduktan sonra Bohemya’ya saldırıya geçti. 1469’da Bohemya kralı adıyla kendisini Moravya, Silezya ve Lusatya’nın egemeni ilan etti. Daha sonra Kutsal Roma-Germen İmparatoru III. Friedrich’i Macaristan tahtı üzerindeki hak iddialarından vazgeçmeye zorladı. III.Friedrich’in Alman ve Avusturyalı düşmanlarının yardımlarıyla yürüttüğü bir dizi seferin sonucunda, 1478’de onu Aşağı Avusturya’dan ve Sitirya’dan vazgeçmek zorunda bıraktı ve 1485’te Viyana’yı işgal etti. Bundan sonra tüm gücüyle uyruklarını Osmanlılar’a karşı bir Haçlı seferine çıkmaya ikna etmeye çalıştıysa da, bu yolda hiçbir sonuç elde edemedi.
I.Matyas iyi bir asker ve yönetici olmasının yanı sıra, sanatın ve bilimlerin koruyucusu aydın ve bilgili bir kişiydi. Sahip olduğu elyazmaları, resim, heykel ve mücevher koleksiyonları tüm Avrupa’da ünlüydü. Yönetimi sırasında başta İtalyanlar olmak üzere birçok Avrupalı sanatçı ve bilim adamını sarayında ağırladı ve Buda’da bir üniversiteyle, 10.000’den fazla elyazmasıyla kitabı içeren ünlü Bibliotheca Corvina’ yı (Corvina Kitaplığı) kurdurdu. Bu kitapların bir bölümü I.Süleyman’ın [Kanuni] 1526’da Buda’yı işgal ettiği sırada İstanbul’a gönderildiyse de, 1877’de Macarlar’a geri verildi.
I.Matyas’ın ölümünden sonra VI.Ladislas (1456-1516) Macaristan kralı oldu.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi