MENGİSTU, Haile Mariam (1937)
Etiyopyah asker ve siyaset adamı. Haile Selassie’yi deviren askeri cuntanın önderlerinden ve 1977-1991 döneminde devlet başkanlığı yapmıştır.
Sudan sınırı yakınındaki Wollamo bölgesinde doğdu. Yoksul Galla etnik topluluğuna bağlı bir ailenin çocuğuydu. 1959’da orduya girdikten sonra İmparator Haile Selassie’nin sarayında muhafızlık yaptı. Daha sonra Holeta Askeri Koleji’ni bitirerek subay oldu. 1969-1970 yıllarında ABD’de mühimmat subaylığı kursu gördü, ayrıca Maryland Üniversitesi’ nin sınai iktisat kurslarına katıldı. Dönüşünde Somali sınırında bulunan Üçüncü Piyade Tümeni karargâhında görev alarak binbaşılığa yükseldi. 1974 Şubat’ ında askerlerin yüksek ücret isteğiyle başlattıkları ayaklanmaya katılarak Silahlı Kuvvetler Koordinasyon Komitesi başkanı oldu. Kısa sürede büyüyen ayaklanma sonunda Haile Selassie Eylül 1974’te devrilince kurulan Geçici Askeri Yönetim Konseyi’n-de başkan yardımcısı oldu.
Halk tarafından DERG (Gölge) diye adlandırılan ve yüz yirmi kişiden oluşan bu konseyin perde arkasındaki önderi durumunda olan Mengistu, kırk yıllık baskı döneminden sonra birdenbire yaygınlaşan kitle hareketlerini bastırmaya koyuldu.“Önce Etiyopya” sloganını öne sürerek konseyin durumunu sağlamlaştırmak istedi. Öğrenci ve sendika hareketlerinin önderlerini tutuklattı. Eritre bölgesindeki bağımsızlık hareketinin güçlenmesi üzerine 1975’te bölgenin başkenti Asmara’ya giderek ayaklanmayı bastırmaya çalıştı. Askeri yönetim içindeki iç çekişmelerden dolayı bir süre gözden kaybolduktan sonra, Aralık 1976’da yeniden ortaya çıktı. Uğradığı başarısız bir suikastten sonra general Tafari Bante önderliğindeki konseyin ılımlı kanadını tasfiye ederek 3 Şubat 1977’de resmen DERG’in başkanı oldu. Aynı zamanda bakanlar konseyi başkanlığı, savunma ve güvenlik konseyi başkanlığı görevlerim üstlendi. ABD danışmanlarını ve teknisyenlerini ülkeden çıkararak SSCB ile bir dostluk ve işbirliği antlaşması imzaladı. Aynı yılın yazında Somali’nin, Ogaden bölgesindeki ayrılıkçı hareketi desteklemesi üzerine bu ülkeyle savaşa girdi. SSCB ve Küba’dan aldığı destekle bölgeyi işgal eden Somali birliklerini püskürttü. SSCB’nin arabuluculuğuyla ateşkes anlaşması imzaladı. 1978’de Erit-re’ye karşı büyük bir saldırıya geçerek başta Asmara ve Keren olmak üzere gerillaların en önemli üslerini ele geçirdi. Ancak bölgedeki bağımsızlık hareketini bütünüyle bastıramadı. 1979’da üye sayısı üçte bire inen DERG’in işlemez hale gelmesi üzerine, Etiyopya Emekçi Halk Partisi’ni örgütleme çalışmalarına başladı.
Etiyopya’da bir halk cumhuriyeti kurma çizgisini benimseyen Mengistu, bankalarla büyük işletmeleri devletleştirmede ve toprak reformunu uygulamada bazı başarılı adımlar attı. 1984’te Etiyopya İşçi Partisi’ni kurdu. Ülkenin kuzeyindeki Tigre ve Eritre bölgelerindeki silahlı ayaklanmalarla ve Etiyopya’nın o güne değin yaşadığı en büyük kuraklık ve kıtlıkla uğraşmak zorunda kaldı. Çiftlikleri kolektifleştirilmesi ve köylüleri başka yerlere sürmesi tarıma dayalı ekonomiyi çökertti. SSCB’nin verdiği desteği çekmesi üzerine Mengistu yönetimi giderek zayıfladı.Mayıs 1991’de cumhurbaşkanlığından istifa ederek, Zimbabve’ye kaçtı.
Aralık 2006’da bir Etiyopya mahkemesi tarafından, 1977-1978 arasında uyguladığı Kızıl Terör Kampanyası sırasında işlenen soykırım suçlarından suçlu bulunarak, gıyabında ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı. Halen Zimbabve’de sürgün olarak yaşamaktadır.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi & vikipedi