MAC-MAHON, Edme Patrice Maurice de (1808-1893)
Fransız asker ve devlet adamı. Paris Komünü’nün bastırılmasında görev almış, 1873-1879 arasında cumhurbaşkanlığı yapmıştır.
13 Temmuz 1808’de Fransa’da Autun yakınlarında Sully’de doğdu, 17 Ekim 1893’te Loiret’de Montargis yakınlarında öldü. İrlanda asıllı bir ailenin oğluydu. 1827’de Saint-Cyr Askeri Okulu’nu bitirerek orduya girdi. 1830’dan başlayarak Cezayir’in fethi için düzenlenen seferlere ve 1854-1855 yıllarındaki Kırım Savaşı’na katıldı. 1859’da İtalya’ya giren Fransız ordusu ile Avusturya ordusu arasındaki Magenta çarpışmasında gösterdiği başarı nedeniyle III.Napoleon tarafından mareşalliğe yükseltildi ve Magenta dükü unvanını aldı. 1864-1870 arasında Cezayir genel valiliği yaptı. 1870-1871 Fransa-Prusya Savaşı’nda I.Ren Kolordusu’na komuta etti. Ağustos 1870’te Weissenburg’da ve Froeschwiller’de Prusya ordusuna yenilmesine karşın, ordusunu toparlamayı başaran Mac-Mahon, III.Napoleon tarafından Châ-tons’da kurulan yeni bir ordunun komutanlığına getirildi. Ancak 1 Eylül’de Sedan’da ağır bir yenilgiye uğradı ve tutsak düştü.
III.Napoleon’un teslim olması ve 4 Eylül’de IlI.Cumhuriyet’in ilan edilmesiyle sonuçlanan Sedan yenilgisinden sonra Şubat 1871’de cumhurbaşkanlığına seçilen Thiers’in isteği üzerine serbest bırakıldı. Kısa bir süre sonra komutanlığına atandığı Versailles ordusu Mayıs 1871’de Paris Komünü’nü bastırdı. Paris Komünü’nün bastırılmasında oynadığı rol nedeniyle muhafazakâr çevrelerin güvenini kazanan ve kralcı olmasıyla tanınan Mac-Mahon, Thiers’in Mayıs 1873’te cumhurbaşkanlığından istifa etmesi üzerine Kralcılar’m çoğunluğu oluşturduğu Ulusal Meclis tarafından aynı gün cumhurbaşkanlığına getirildi.
20 Kasım’da cumhurbaşkanlığı süresi yedi yıl uzatılan Mac-Mahon’un yönetimi sırasında 1875’te III.Cumhuriyet anayasası yürürlüğe kondu. 1876 seçimlerinde Cumhuriyetçiler’in mecliste çoğunluğu elde etmesi üzerine Kralcılar ve Cumhuriyetçiler arasında yoğunlaşan mücadele, Mac-Mahon’un, cumhuriyetçi başbakan J.Simon’a Mayıs 1877’de görevinden istifa etmesine neden olan bir muhtıra vermesiyle daha da keskinleşti. Bu olay cumhuriyet yönetimindeki hükümetin denetimini, devlet başkanının mı, yoksa parlamentonun mu elinde bulundurması gerektiği sorusunu gündeme getirdi. Mac-Mahon, kuruluşunu onayladığı muhafazakâr bir hükümetin güvenoyu alamaması üzerine Haziran 1877’de meclisi dağıttı. Ancak aynı yılın Ekim ayında yapılan seçimlerde mecliste ve senatoda Cumhuriyetçiler’in yeniden çoğunluk sağlamaları üzerine 28 Ocak 1879’da cumhurbaşkanlığından istifa etmek zorunda kaldı.
III.Cumhuriyet süresince, Mac-Mahon’dan sonra gelen hiçbir cumhurbaşkanı anayasanın cumhurbaşkanına tanıdığı meclisi dağıtma yetkisini kullanmadı.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi