MENGOLI, Pietro (1625-1686)
İtalyan matematik bilgini. Serilerin yakınsaklığına ilişkin buluşlarıyla tanınır.
1625’te doğdu, Bologna’da öldü. Mengoli’nin yaşamına ilişkin bilgiler son derece kısıtlıdır. 1648-1686 arasında çalıştığı Bologna Üniversitesi’nde, Ca-valieri’den boşalan matematik profesörlüğüne getirildiği ve matematiğin yanı sıra felsefe ve hukuk alanlarında da öğrenim gördüğü sanılan Mengoli’nin aynı zamanda din adamı olduğu ve 1660’tan ölene değin vine Bologna’daki Santa Maria Maddalena dini
bölgesinde görev yaptığı bilinmektedir.
Yapıtlarında son derece güç okunan ağdalı bir Latince kullanmış olmasına karşın 17. yy boyunca etkili olmayı başarabilen Mengoli’nin çalışmalarının önemi, Cavalieri’nin 1635’te geliştirdiği “bölünemezler” yöntemiyle Newton ve Leibniz’in 1690’larda geliştirdikleri sonsuzküçükler hesabı arasındaki geçişi simgelemesinde yatar. 20. yy’da yapılan araştırmalar sonunda birçok buluşta önceliği olduğu anlaşılan Mengeli, sonsuzküçükler hesabının temel özelliklerinden birçoğunu Newton ve Leibniz’den önce bulmayı başarmış, limit ve belirli integral kavramlarını ancak 19.yy’da erişilebilecek bir yetkinlikle kullanmıştır.
Mengoli’nin elde ettiği sonuçlar arasında en iyi bilinenleri serilerin yakınsamasına ilişkin olanlarıdır. lim (l/n) ’in O’a yaklaşmasına karşın, harmonik seri
olarak adlandırılan
toplamının ıraksadığını göstererek, genel terimi O’a yaklaşan serilerin de ıraksayabileceğini daha 1650’de, Jakob Bernoulli’den yaklaşık kırk yıl önce kanıtlayan Mengoli, kendinden önce bütün büyük matematikçilerin kullandığı, her sürekli düzlemsel bölgenin bir alana sahip olduğu varsayımından yola çıkmak yerine bu alanın varlığını kanıtlamayı seçen ilk matematikçilerden biri olmuştur. Aralıklara ayırdığı sürekli düzlemsel bölgenin alanının, bu aralıklarda kurulabilen iki paralelkenarın alanları arasına sıkıştığını, dolayısıyla aralıkların sayısını sonsuza taşıyarak istenen alanın değerinin bulunabileceğini kanıtlamıştır. Bu yaklaşım yaklaşık bir yüz yıl sonra kullanılmaya başlanacak olan belirli integral kavramından hemen hemen farksızdır.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi