MEHMED IV (1642-1693)
Osmanlı padişahı. Avcılığa tutkusu nedeniyle devlet yönetimiyle ilgilenmemiş, döneminde iç ve dış karışıklıklar büyümüştür.
2 Ocak 1642’de İstanbul’da doğdu,6 Ocakl693’te Edirne’de öldü. Sultan İbrahim’in oğludur. 8 Ağustos 1648’de altı yaşındayken tahta çıktı. Devlet yönetiminde babaannesi Kösem Sultan, vezirler ve ocak ağaları etkinlik kurmuştu. Sarayda yoğun bir iktidar çekişmesi sürüp gidiyordu. IV.Mehmed’in tahta çıkışı dolayısıyla dağıtılan cülus bahşişi yüzünden çıkan ayaklanmalar büyümeden bastırılırken 1649’da Anadolu’da ayaklanmalar başladı. Aynı yıl Foça’da, 1651’de de Paros’ta, Venedik saldırısına uğrayan Osmanlı donanması Çanakkale Boğazı’nın dışına çıkamaz oldu. Deniz ticaretinin duraksaması, artan pahalılık, rüşvet ve yolsuzlukların yanı sıra, askerin ulüfesinin değersiz akçeyle ödenmesine karşı ayaklanan sipahiler ve İstanbul esnafı, ocak ağalarının idamını istediler. 2 Eylül 1651’de Kösem Sultan öldürüldü ve yetkiler, bu kez de IV. Mehmed’in annesi Turhan Sultan ve saray ağalarına geçti. Mali bunalıma çare olarak değersiz akçe basımına gidilmesi üzerine ayaklanan yeniçeriler, 4 Mart 1656’da saray ağalarının idamını sağladılar.
Ege Denizi’ni yeniden denetimine alan Venedik, Bozcaada, Limni ve Semadirek adalarını ele geçirdi. 1656’da sadrazam olan Köprülü Mehmed Paşa, önce İstanbul’daki karışıklığa son verdi. Ardından Çanakkale Boğazı’nda yendiği Venedik’ten, üç adayı da geri aldı. Erdel sorununu çözümleyerek Yanova’ya girdi, Abaza Haşan Paşa ayaklanmasını bastırdı. Oğlu sadrazam Fazıl Ahmed Paşa zamanında (1661-1676) Avusturya’dan Uyvar Kalesi alınarak 1664’te Vasvar Antlaşması yapıldı. 1669’da Kandiye Kalesi alınarak Girit, Osmanlılar’a bağlandı ve Venedik savaşma son verildi. 1672’deki Lehistan seferine ve Kamaniçe Kalesi’nin alınmasına katılan IV.Mehmed, 18 Eylül 1672’de imzalanan Bucaş Antlaşması’ndan sonra Edirne’ye geçti. 1673’te ikinci Lehistan seferinde Aksu’ya değin ilerledi. Zuravna Kalesi yakınındaki savaş, 27 Ekim 1676’da Polonya kralının eski antlaşmayı kabulüyle son buldu. Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa döneminde, Kazak Hatmanı Do-roşenko’nun Ruslar’a katılması ve Ukrayna’nın saldırıya uğraması üzerine Çehrin Kalesi’nin alınması için sefere çıkıldı. Padişah 1679’da başarıyla sona eren bu savaşa da, diğerlerinde olduğu gibi gezi ve avcılık amacıyla katıldı. 1680’deki ikinci Rusya seferi için Edirne’ye gitti. Ancak Rus çarı barış isteyince geri döndü.
Bu dönemin en önemli olayı, 14 Temmuz 1683’te başlayıp büyük bir bozgunla sonuçlanan ikinci Viyana kuşatmasıdır. Estergon, Peşte, Budin gibi çok önemli üslerin elden çıkması sonucu, avcılıktan başka bir şeyle ilgilenmeyen padişaha karşı halkta ve askerler arasında büyük bir hoşnutsuzluk belirdi. Mohaç yenilgisinden sonra ayaklanan Osmanlı ordusu İstanbul’a doğru yürüyüşe geçerek padişahın değiştirilmesini istedi. Şeyhülislam, ulema ve ocak ağalan da ordunun İstanbul’a girmesi halinde çıkacak olayları önlemek amacıyla 7 Kasım 1687’de IV.Mehmed’i tahttan indirerek, yerine kardeşi II.Süleyman’ı tahta çıkardılar. IV.Mehmed Edime Sarayı’na gönderilerek yaşamının sonuna değin orada kaldı. Cenazesi İstanbul’a getirilerek Yeni Cami’deki türbesine gömüldü.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi