MARKOVİÇ, Svetozar (1846-1875)
Sırp siyaset adamı ve yazar. Sırbistan’ da sosyalist düşüncelerin benimsenmesinde etkili olmuştur.
21 Eylül 1846’da Sırbistan’da Jagodina’da (Yugoslavya dönemi Svetozarevo) doğdu, 10 Mart 1875’te Trieste’de öldü. Babası bir rahipti. 1863-1870 arasında önce Belgrad’da, ardından St.Petersburg (bugün Leningrad) ve Zürich’te teknik okullarda öğrenim gördü. St.Petersburg’da bulunduğu yıllarda Nikolay Çernişevski’nin etkisi altında kaldı. Zürich’teyken ise Kari Marx’ın görüşlerine ilgi duydu. I. Enternasyonal’ in Rusya bölümü adına çeşitli çalışmalara katıldı ve muhabirlik yaptı.
1871’de Sırbistan’a döndü ve Balkanlar’m ilk sosyalist gazetesi olan Radenik’i (İşçi) yayımlamaya başladı. 1872’de karşılaştığı baskılar nedeniyle Macaristan’a kaçtı, ancak kısa bir süre sonra dönerek Karagujevac’da Yavrıost (Kamuoyu) adlı siyasi bir gazete çıkardı. Bir yıl geçmeden kapatılan gazetenin yayımını Glas Yavnosti (Kamuoyunun Sesi) adıyla sürdürdü. 1874’te tutuklandı, 9 aylık hapis cezası sırasında hücresinden Rad (Emek) dergisinin çıkarılmasını yönlendirdi. Serbest bırakıldıktan sonra da Oslobodjenje (Kurtuluş) dergisini yayımlamaya başladı. Birçok işçi sendikası, emekçi derneği, üretici ve
tüketici kooperatiflerinin örgütlenmesine de katkıda bulunan Markoviç, yakalandığı hastalıklar nedeniyle çok genç yaşta öldü.
Markoviç, bir tarım ülkesi olan Sırbistan’da Çemişevski’nin görüşlerinin uygulanabileceğini düşünmekteydi. 1875’te yayımlanan Nacela narodne ekonomije (“Halk Ekonomisinin İlkeleri”) adlı kitabında Sırp zadruga’lmm Rusya’daki mir’lere (köy komünü) benzetti ve tüm toprağın tek bir zadruga’ya dönüştürülmesiyle kapitalist üretim aşamasına ve sınıf savaşına gerek duyulmadan komünist topluma geçilebileceğini savundu.
Halkı kamu işlerinden uzaklaştıran, yoksullaştıran baskıcı bir yönetimin aracı olarak gördüğü bürokrasiye, üst düzeydeki devlet memurlarına, yazılı yasalara cephe aldı. Bir köylü devrimiyle Sırbistan’ da monarşinin yıkılarak yerine demokratik bir cumhuriyetin kurulmasını, yerel yönetimlere geniş özerklikler verilmesini istedi. Ayrıca Güney Slav halklarının ulusal kurtuluş mücadelelerini destekleyerek Bal-kanlar’da özgür ve eşit cumhuriyetlerden oluşacak bir federasyon kurulması düşüncesini ortaya attı.
Mücadeleci kişiliği ve düşüncelerini kitlelere yalın biçimde anlatma yeteneğiyle Sırbistan’da sosyalist bir genç kuşağın yetişmesinde önemli rol oynayan Markoviç iktisadi ve siyasi konuların yanı sıra edebiyat alanında da etkili olmuştur. Pevanfe i Mişljenje (“Şiir ve Düşünce”) ve Realnost u Poeziji (“Şiirde Gerçekçilik”) adlı kitaplarında savunduğu görüşlerle Sırp edebiyatında eleştirel gerçekçilik akımının ilk temsilcilerinden sayılmış, aydınlarla halk kitlelerinin ilişkisinin ve işbirliğinin artmasında önemli rol oynamıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Pevanfe i Mişljenje, 1868, (“Şiir ve Düşünce”); Realnost u Poeziji, 1870, (“Şiirde Gerçekçilik”); Nacela narodne ekonomije, 1875, (“Halk Ekonomisinin İlkeleri”); Celokupna dela Svetozar Markoviç,(ö.s.), 8 cilt, 1888-1893, (“Svetozar Markoviç’in Toplu Yapıtları”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi