LİEBKNECHT, Wilhelm (1826-1900)
Alman siyaset adamı. Almanya’da Sosyal-Demokrat Parti’nin kurucularındandın
29 Mart 1826’da Hesse’de Giessen’de doğdu, 7 Ağustos 1900’de Berlin’de öldü. Protestan Reformu’ nun başlatıcısı Martin Luther’in soyundan geliyordu. Ataları arasında önemli rahipler, bilim adamları ve kamu görevlileri vardı. Giessen, Marburg ve Berlin üniversitelerinde öğrenim gördü. Saint-Simon, Fourier ve Proudhon’un geliştirdikleri Fransız Sosyalist düşüncesine ilgi duydu. 20 yaşlarındayken İsviçre’de bir okulda öğretmenliğe başladı. Aynı yıllarda hukuk öğrenimi yaparak avukat olmaya karar verdiyse de Paris’te 1848 Devrimi başlayınca oraya gitti. Ancak devrime katılma konusunda geç kalmış olduğunu görünce Almanya’ya geçerek oradaki ayaklanmalara katıldı. Baden’de kışkırtıcılık yapmak suçundan tutuklandı ve 8 ay hapis yattı. 1849’da serbest bırakılınca İsviçre’ye döndü.
Avusturya ve Prusya hükümetlerinin baskısı sonucu Cenevre’den sürüldü, İngiltere’ye gitti. Londra’da Komünistler Birliği’ne katıldı; Marx ve Engels’ le birlikte çalıştı. Aynı zamanda, Augsburger allge-meine Zeitung’un Londra muhabiriydi. 1862’de Prusya hükümeti af çıkarınca Berlin’e döndü ve Nord-deutsche allgemeine Zeitung’a. yazmaya başladı. Kısa zamanda etkili bir sosyalist düşünür haline geldi. 1862’de Bismarck başbakan olunca, bütün sosyalistlerden olduğu gibi, Liebknecht’ten de kendisini desteklemesini istedi. Bunu başaramayınca, 1865’te onu Prusya’dan sürdürdü. Bunun üzerine, Liebknecht de Saksonya’da Leipzig’e yerleşti. 1863’te Lassalle’in kurduğu Genel Alman İşçileri Birliği’ne (Allgemeiner Deutscher Arbeiterverein) katıldı. Bu arada August Bebel’le dost oldu. İki sosyalist önderin arasında yıllarca sürecek bir arkadaşlık kuruldu. Birlikte kitleleri eğitmek amacıyla Demokratisches Wochenblatt adlı dergiyi çıkardılar. Dergi bir süre sonra Alman İşçi Dernekleri Birliği’nin gazetesi haline dönüştü.
1866’da Bebel’le birlikte Saksonya Halk Partisi’ ni kurdu. Bir yıl sonra Almanya’nın demokratik bir çatı altında örgütlenmesinin savunuculuğunu yapan bu partiden Kuzey Alman Konfederasyonu Kurucu Meclisi’ne seçildi. 1869’da Bebel’le birlikte örgütledikleri Eisenach Kongresi’nde Sosyal Demokrat İşçi Partisi’nin (Sozialdemokratische Arbeiterpartei) kurulmasında ve partinin I.Enternasyonale katılmasında önemli rol oynadı. Parti gazetesi Volksstaad’m (Halkın Devleti) yayın yönetmeni oldu.
1870’ten sonra aralıklarla Alman Reichstag’ında (imparatorluk meclisi) üyelik yaptı. 1870 Fransa-Prusya Savaşı’nda, Lassalleciler’in tersine, savaş bütçesine oy vermedi ve savaş karşıtı yazılar yazdı. Almanya’nın Alsace-Lorraine’i ele geçirmesine karşı çıktığı için vatan hainliği suçlamasıyla tutuklandı ve 1872’de Bebel’le birlikte 2 yıl hapse mahkûm oldu.
Serbest bırakıldıktan sonra Bismarck’ın sosyalistlere karşı izlediği yıldırma politikası karşısında, Sosyal Demokrat İşçi Partisi’nin Lassalleciler’le birleşmesi için çaba gösterdi. İki grup, 1875’te Gotha Kongresi’nde birleşerek Almanya Sosyalist İşçi Partisi’ni (Sozialistische Arbeiterpartei Deutschlands) kurdular. Bu parti için hazırlanan uzlaşma programı, Marx tarafından sert bir dille eleştirildiyse de 16 yıl yürürlükte kaldı.
Almanya Sosyalist İşçi Partisi 1877’de genel seçimlerde 1,5 milyon oy alarak 12 milletvekilliği kazandı. Bismarck, 1878’de “Sosyal Demokrasi’nin Tahriklerine Karşı Genel Savunma Yasası”m çıkartarak tüm sosyalist kuruluş ve sendikaları ve sosyalist yayınları yasakladı. Liebknecht, 1890’a değin yürürlükte kalan bu yasanın getirdiği 12 yıllık baskı dönemi boyunca bir yandan koğuşturma kurbanlarına yasal yardımlarda bulunurken, bir yandan da bilimsel yapıtlar yayımladı.
Bismarck’ın 1890’da başbakanlıktan alınmasının ardından parti çalışmaları yeniden yasallık kazandı, parti organı olarak Vorwarts (İleri) gazetesi kuruldu. Liebknecht gazetenin sürekli yazarlarından oldu. 1890’da Halle Kongresi’nde partinin adı Almanya Sosyal Demokrat Partisi olarak değiştirildi. 1891’de Erfurt Kongresi’nde benimsenen programda ise Lassalle’in tezleri terkedilerek Mandst ilkeler kabul edildi. Baskı döneminde azalan sosyalist oylar yavaş yavaş eski düzeyini buldu. Bu gelişmede önemli payı olan Liebknecht, 1889’da II. Enternasyonalin de kurucuları arasında yer aldı. Genç yaşta Sosyal Demokrat Parti’ye katılan oğlu Kari Liebknecht onun mücadelesini sürdürerek sosyalist hareketin önde gelen temsilcilerinden biri oldu.
• YAPITLAR (başlıca): Zur Grund-und Bodenfrage, 2. basım 1876, (“Temel Sorun ve Toprak sorunu Üzerine”); Geschichte der französischen Revolution, 1887-1890, (“Fransız Devrimi Tarihi”); Robert Blum und seine Zeit, 1888, (“Robert Blum ve Dönemi”); Gegen den Militaris-mus und gegen die neuen Steuern (A.Bebel ile), 1891, (“Militarizme ve Yeni Vergilere Karşı”); Was die Sozialdemokraten sind und mas sie sollen, 1894, (“Sosyal Demokratlar Nedir, Ne Olmalıdır”).
• KAYNAKLAR: K.Eisner, Wilhelm Liebknecht, sein Leben und Wirken, 1900; K.H.Leidigkeit, Wilhelm Liebknechtıund August Bebel in der deutschen Arbeiterbemegung 1862-1869, 1958.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi