MACEWEN, William (1848-1924)
İskoç, cerrah. Ameliyatlarda asepsi yönteminin ilk uygulayıcılarından, kemik, akciğer ve beyin cerrahisinin öncülerindendir.
22 Haziran 1848’de Rothesay’de doğdu, 22 Mart 1924’te Glasgow’da öldü. 1872’de Glasgow Üniversi-tesi’nde tıp doktorasını tamamlayıp, üç yıl sonra Glasgow Kraliyet Hastanesi’nde cerrah yardımcılığına, 1877’de de cerrahlığa atandı. 1892’de cerrahi profesörü olarak Glasgow Universitesi’ne dönen ve aynı yıl üstlendiği Western Hastanesi’ndeki cerrahlık görevi ile bu üniversitedeki öğretim görevini birlikte sürdüren Macewen, 1895’te Londra’daki Royal Soci-ety’nin üyeliğine seçilmiş, 1902’de “Sir” unvanını almıştır.
Pasteur’ün, hastalık yapıcı mikroorganizmaların varlığını ve bulaşma yollarını açıklamasından sonra, ameliyat yaralarındaki iltihaplanmadan bu mikroorganizmaların sorumlu olduğunu düşünen Lister, 1860’larda Glasgow Kraliyet Hastanesi’nde ameliyat yaralarını fenol gibi antiseptik (mikrop öldürücü) maddelerle temizleyerek cerrahide ilk kez antisepsi uygulamasını başlatmıştı. Glasgow Üniversitesi’nde Lister’ın öğrencisi olan Macewen da, çoğu tıp otoriteleri mikroorganizmaların varlığını ve antisepsi yöntemlerini kuşkuyla karşılarken, hocasının ilkelerini ilk benimseyenlerden biri olmuştu. Glasgow Kraliyet Hastanesi’nde daha cerrah yardımcısı olduğu yıllarda, ameliyat yaralarından vücuda sızarak iltihaplanmaya yol açan mikroorganizmaların yok edilmesine dayanan antisepsi yöntemleri yerine, yaralara mikrop bulaşmasını önlemek üzere ameliyatların tümüyle mikroorganizmalardan arındırılmış ortamlarda yapılmasını önerdi. Bu amaçla, ameliyat salonunun, cerrahların giysilerinin ve ellerinin, sargı bezlerinin ve iğne-ipliğe varıncaya dek ameliyat sırasında kullanılan tüm gereçlerin mikropsuzlaştırılmasını (sterilizasyon) başlatarak, mikroorganizmalardan korunma yöntemi olan asepsinin öncülüğünü yaptı. Sterilizasyon için önceleri kaynatma tekniğinden yararlanırken, 1890’dan sonra Alman hekimlerinin tıp dünyasına tanıttığı sıcak buharla sterilizasyon yöntemini benimseyen Macewen, aseptik cerrahinin öncüleri arasında yer aldı ve ameliyatlarda başarı olasılığını büyük ölçüde azaltan en önemli ölüm nedenlerinden birini ortadan kaldırarak, cerrahi uygulamalarının güvenilir bir tedavi yöntemi olmasını sağladı.
Başarılı bir cerrah olarak ülkesinde büyük ün kazanan Macewen, beyin cerrahisinin de öncülerindendir. Beyindeki herhangi bir lezyonun yerini saptamanın bile çok güç olduğu o dönemde, başta beyin apsesi, beyin-omurilik zarı urları ve iltihaplanmaları olmak üzere en pehlikeli cerrahi girişimleri gerçekleştiren ve bu tür ameliyatlarda neredeyse % 100’e varan ölüm riskini hızla azaltarak, 18’i başarıyla sonuçlanmış 21 beyin ameliyatını kapsayan bir dizi olguyu 1888’de yayımlayan Macewen’ın bu başarısında, uyguladığı asepsi yöntemlerinin de büyük payı vardır. Nitekim, o güne değin çoğunlukla tahtadan yapılan ameliyat araçlarını kaynatma yoluyla sterilizasyona elverişli çelik gibi gereçlerden yapmış, 1876’da kemik ameliyatlarında kullanılmak üzere gene çelikten “osteotom” adını verdiği bir araç geliştirmişti. Ortopedi dalındaki başarılı uygulamaları arasında, raşitizm sonucu bacak kemiklerinde ortaya çıkan biçim bozukluklarının ameliyatla düzeltilmesi ve bir hastasının deforme olmuş kol kemiği yerine bacaktan alınmış kaval kemiğini aşılayarak uyguladığı ilk kemik nakli denemesi özellikle anılmaya değer. Ayrıca, 1895’te, bir hastasının tüberkülozlu akciğerini ameliyatla alarak hastalığın sağlam akciğere bulaşmasını engelleyen Macewen, günümüzde de uygulanan bu pnömonek-tomi ameliyatlarının öncüsü olmuş, ortakulak ameliyatlarından beyin ve akciğer ameliyatlarına varıncaya dek çok değişik alanlardaki öncü girişimleriyle cerrahinin gelişmesine büyük katkıda bulunmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): Osteotomy, 1880, (“Kemik Hastalıkları”); Pyogenic Infective Diseases of the Brain and Spinal Cord, 1893, (“Beyin ve Omuriliğin İltihaplı Enfeksiyon Hastalıkları”); The Growth of Bone, 1912, (“Kemiğin Gelişmesi”); The Growth and Shedding of the Antlers of the Deer, 1920, (“Geyik Boynuzlarının Büyümesi ve Değişimi”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi