LOUIS XVIII (1755-1824)
Fransa kralı. Restorasyon Dönemi’nde (1814-1830) anayasaya dayalı bir krallık yönetimi kurmuştur.
17 Kasım 1775’te Versailles’da doğdu, 16 Eylül 1824 te Paris’te öldü. XV. Louis’nin torunu veliaht Louis ile Saksonyalı Maria Josepha’nın oğlu, XVI. Louis’nin kardeşiydi. 1771’de Savoie’lı Louise Marie Josephine ile evlendi. Provence kontu iken, ağabeyi XVI. Louis’nin tahta çıktığı 1774 yılında tahtın varisi ilan edildi. Bunu izleyen yıllarda etkin bir biçimde siyasetle uğraşmaya başladı. Ansiklopediciler’e yakın bir tutum takınarak kendisini aydın çevrelere kabul ettirmeye çalıştı, XVI. Louis’nin Parlamentolar’a (Uzmanlardan oluşan yüksek adalet mahkemeleri) ayrıcalıklarını geri vermesine karşı çıktı.
1781’de XVI. Louis’nin bir oğlunun olması üzerine veliahtlığı sona erdikten sonra, 1787’de İleri Gelenler Meclisi’ne, 1789’da Etats Generaux’ya (Kral tarafından düzensiz olarak toplantıya çağrılan danışma meclisi) girdi. Fransız Devrimi sırasında XVI. Louis’nin, Fransa’dan kaçmaya çalıştığı gün olan 20 Haziran 1791’de Paris’ten Brüksel’e kaçmayı başararak devrime karşı mücadele eden küçük kardeşi Artois Kontu Charles ile birleşti. Koblenz’e (bugün FAC’de) geçerek sürgündeki karşıdevrimci güçleri çevresinde toplamaya ve kendisini naip olarak kabul ettirmeye çalıştığı yabancı hükümdarlardan devrime karşı mücadele etmek için yardım almaya çalıştı. XVI. Louis’nin 21 Ocak 1793’te idam edilmesi üzerine yeğeni XVII. Louis’yi (1785-1795) kral, kendisini de naip ilan etti. 1794’te Fransa’nın güneyinde sürdürülen kralcı etkinlikleri denetleyebilmek amacıyla Venedik Cumhuriyeti’ndeki Verona’ya yerleşti. Hapiste bulunan XVII. Louis’nin 8 Haziran 1795’te ölmesi üzerine XVIII. Louis adını alarak krallık iddiasında bulunmaya başladı.
1796’da Verona’dan çıkarılan XVIII. Louis, Alman sınırında bulunan Conde’nin ordusuna katılarak, 1797’ye değin Blanckenberg’de Brunswick dükünün yanında, ardından 1801’e değin Rus Çarı I.Pavel’in izniyle Lettonya’daki Mitau’da (bugün Yelgava) kaldı. İngiltere’de bulunan kardeşi Artois kontuyla ve diğer kralcılarla ilişkilerini sürdürdü. Napoleon Bo-naparte’dan Bourbon hanedanını yeniden tahta çıkarması için kendisine yardımcı olmasını istediyse de bundan bir sonuç alamadı. 1801’de çar tarafından Mitau’dan ayrılmaya zorlandığı için Varşova’ya geçip üç yıl orada kaldı. Mayıs 1804’te Napoleon’un imparator unvanım alması üzerine, İsveç’in Kalmar kentinde buluştuğu kardeşiyle birlikte bu olayı protesto eden bir bildirge yayımladı. Dönüşünde Varşova’ya girmesine izin verilmediğinden, yeni Rus Çarı I. Aleksandr’a başvurarak yeniden Mitau’ya yerleşti. Ancak 1807’de Rusya ile Fransa arasında Tilsit’te imzalanan barış antlaşmasının ardından İngiltere’ye geçmek zorunda kaldı.
I.Napoleon’un kendisine karşı birleşen Avrupa devletleri karşısında yenilgiye uğraması üzerine, diplomatik ilişkilere girişerek Bourbon Hanedanının yeniden tahta çıkması koşuluyla devrimin getirdiği bazı değişiklikleri kabul etmeye hazır olduğunu açıklayan bir bildirge yayımladı. Mart 1814’te Paris’e giren müttefik orduları Talleyrand’m arabulucuğu ve İngiltere’nin baskısıyla Bourbon hanedanının başa geçmesini sağlayarak geri çekildiler. 2 Mayıs 1814’te Calais’de yayımladığı Saint-Quen bildirisiyle iki meclisli, tüm yurttaşlara anayasal haklar tanıyan bir anayasa hazırlayacağına söz veren XVIII. Louis, ertesi gün Fransa kralı olarak Paris’e girdi.
Haziran 1814’te yürürlüğe giren yeni anayasayla Fransa’da İngiltere’dekine benzer bir anayasal monarşi yönetimi kuruldu ve Restorasyon Dönemi (1814-1830) başladı. I. Napoleon’un Mart 1815’te sürgünde olduğu Elbe Adası’ndan Fransa’ya dönmesi üzerine Paris’ten Belçika’ya. Grand’a kaçan XVIII. Louis, onun yüz gün süren iktidarı sırasında orada yaşadı. Waterloo Savaşı’nda I.Napoleon’u yenilgiye uğratan müttefik orduların desteğiyle Temmuz 1815’te yeniden tahta çıktı. Yeni iktidar döneminde mutlakiyet yönetimine geri dönüşü amaçlayan kralcı Aşırılar’la, Cumhuriyetçiler ve Liberaller arasında bir denge kurmaya çalıştı. 1816’da Aşırılar’ın çoğunluğu oluşturduğu meclisi dağıtarak, Plessis ve Decazes gibi bakanlarının yardımıyla liberal ve ılımlı bir politika izlemeye başladı.
Ancak 1820’de yeğeni Berry dükünün bir suikast sonucu öldürülmesi üzerine Decazes’ı başbakanlıktan uzaklaştırmak ve Aşırılar’dan oluşan bir hükümetin kurulmasına izin vermek zorunda kaldı. Fransa’nın, 1820’deki liberal ayaklanmayla ülkede anayasal bir yönetim kurmaya zorlanan İspanya Kralı VII. Fer-nando’yu desteklemek üzere 1823’te İspanya’ya yaptığı müdahalenin başarıya ulaşması üzerine daha da güçlenen Aşırılar, 1824’te mecliste ezici bir çoğunluk kazandılar. Aynı yıl XVIII. Louis’nin ölmesiyle ve yerine X. Charles (1757-1836) adını alan kardeşi Artois Kontu Charles’ın geçmesiyle ülkede yeniden mutlak morarşi yönetimi kuruldu.
• KAYNAKLAR: J.Lucas-Dubreton, Louis XVIII, 1925; J.H.Stewart, The Restoration Era in France 1814-1830, 1968.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi