ADUDU’D-DEVLE (936-983)
Büveyhoğulları sultanı. İslam tarihinde “Şehinşah” ünvanını taşıyan ilk devlet adamıdır.
İsfahan’da doğdu. Bağdat’ta öldü. Asıl adı,_ Fenni Husrev Ebu Şüca’dır. İran’ın güneyinde ve Irak’ta
hüküm süren Büveyhoğulları sultanlarından Rüknü’d-Devle’nin oğludur.
946’da babasının vesayeti altında Fars Eyaleti’nin başına geçti. 968’de Kirman’ı, 973’te Oman’ı ele geçirdi. Vasit civarındaki savaşta Alptigin komutasındaki Türkler’i yenerek Bağdat’a girdi.
Amcası Muizzü’d-Devle ölünce, oğlu İzzeddin Bahtiyar, Kirman, Huzistan ve Irak hükümdarı oldu. Yönetimde başarı gösteremedi. Adudu’d-Devle’den yardım istedi.
Adudu’d-Devle, Bahtiyar’m ordusunda düzeni sağladıktan sonra onu tutsak edip ülkeyi eline geçirdi. Fakat Rüknü’d-Devle ikisini uzlaştırdı ve Bahtiyar’a topraklarını geri verdi.
Rüknü’d-Devle’nin 976’da ölümünden sonra, güçlü bir ordunun başına geçen Adudu’d -Devle, Irak üzerine yürüdü. Bahtiyar’ı yendikten sonra Basra’ya girdi. Ertesi yıl bütün Irak’ı denetimi altına aldı. Kardeşi Fahrü’d-Devle’nin de topraklarını elinden alıp, egemenliğini Cürcan ile Taberistan’a dek yayarak bütün Büveyhoğulları topraklarını yönetimi altında birleştirdi.
Abbasî halifesi et-Ta’i, Adudu’d-Devle’ye daha 977’de sultan sanını vermişti. Ertesi yıl da, hutbelerde kendisinden sonra Adudu’d-Devle’nin, Şehinşah, Melikü’l-müluk sıfatları ile anılmasını, namaz saatlerinde kapısı önünde kös çalınmasını emretti.
Adudu’d-Devle, İslam tarihinde “Şehinşah” ünvanını taşıyan ilk devlet adamıdır. Halife et-Ta’i, kızını Adudu’d-Devle’ye vermiş, o da kendi kızını halifeye nikahlamıştı.
Adudu’d-Devle, 983’te Bağdat’ta öldü. Ölümü gizli tutuldu. Olay, bir yıl sonra açığa vuruldu ve cesedi Kûfe’ye götürüldü.
Adudu’d-Devle’nin hazine işlerine bakan ünlü tarihçi İbn Miskeveyh’in yazdıklarına göre, Adudu’d-Devle’nin Bağdat’ın güzelleşmesinde büyük katkısı olmuştur. Ayrıca birçok kentte cami, hastane ve halkın gereksinimleri ile ilgili yapılar inşa ettirmiştir. Bimaristan-ı Adudi adıyla Bağdat’ta, yaptırdığı hastane döneminin en önemli tıp merkeziydi.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi