AENEAS [ Gaza’lı] (5- yy)
Yunanlı bilge. Patristik dönem filozoflarındandır. Ruhun ölümsüzlüğü ve yeniden diriliş sorununa yeni bir yorum getirmiştir.
Yaşadığı yıllar, ailesi ve ilk gençlik dönemi konusunda yeterli bilgi yoktur. Bir süre İskenderiye’ de Yeni-Platoncu Hierokles’ten felsefe okudu; sonra kendisi de felsefe ve retorik okutmaya başladı. Çoktanrıcı inançlara karşı duyduğu kuşkunun etkisiyle Hıristiyanlık’ı inceledi, bu yeni dini benimsedi.
Aeneas felsefeye Yeni-Platoncu görüşle yaklaştı; yeni benimsediği Hıristiyanlık’la bu felsefe çığırı arasında bağlantı kurmaya çalıştı. “Patristik felsefe”, öteki adıyla “kilise babaları felsefesi” denen bu akım, Hıristiyan dininin getirdiği inanç sorunlarına Yeni-Platonculuk’un öngördüğü varlık ilkelerine göre çözüm arıyordu. Belli, değişmez sorunlara, genel geçerlik taşıdığı ileri sürülen çözümlere dayanan “kilise babalan felsefesi”, bir süre sonra, Orta Çağ boyunca, Hıristiyanlık öğretisine temel olan “Skolastik Felsefe” ye dönüştü. Bu dönemde, Batı Akdeniz yörelerinde “patristik felsefe” ve retorik, yerini dinci görüşlere bırakırken, Suriye’nin Gaza ilinde bir süre daha etkinliğini sürdürdü. Aeneas, başında bulunduğu okulda, Yeni-Platoncu görüşle Hıristiyan inançlarını uzlaştırmaya çalışırken, Hıristiyanlık’ın da en etkili savunucusu olarak kaldı.
Ruhun ölümsüzlüğü ve ölümden sonra dirilme konularını içeren yazılarında, ruhun önceden varoluşuna, ölümle başka bir varlığa geçişine inanmadığını açıkladı.
Aeneas’a göre, gövdeyle birleşmeden önce ruh yoktu. Tanrı, ruhla gövdeyi birlikte yarattı. Bütün gövdesiz güçler (zekâlar) belli bir sürede, insan ruhları ise gövdelerle birlikte yaratılır.
Ruh ölümsüzdür, yeniden dirilme olayı gerçektir. Tanrı’nın uygun gördüğü bir süre içinde dağılan gövdeler bütünleşecek, ruhlar bu gövdelere girerek dirilmelerini sağlayacaktır.
Evren, günün birinde yok olacaktır; bu tanrısal bir yasadır ve kaçınılmazdır. Tanrı, evreni yeniden düzenlemek için yok edebilir. Karşıtların üremeleri belli bir düzen içinde olabilir.
Aeneas, Hıristiyan üçlemesini Platon’un logos’u ile bağlantılı kılarak açıklamaya çalıştı. Bu görüşünde Platoncu öğretinin büyük etkisi vardır.
• YAPITLAR: Teophrastos, ty.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi