AĞA HÜSEYİN PAŞA (1776-1849)
Osmanlı veziri ve yeniçeri ağası. Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasında büyük katkısı olmuştur.
Edirne’de doğdu. Rusçuk’tan geldiği söylenen Hacı Mustafa’nın oğludur. Bender’de orduya girerek 9. Yeniçeri Bölüğü’ne yazıldı. 1789’da İstanbul’a geldi. 1807-1812 Rus Savaşı’nda gösterdiği başarılar sonucu zağarcıbaşılığa yükseldi. Bu arada Yeniçeri Ocağı’nı kaldırmayı tasarlayan II. Mahmud, Sadrazam Silahdar Ali Paşa’mn önerisiyle Ağa Hüseyin Paşa’ya Yeniçeri Ocağı’nda önemli görevler verdi. Padişahın amacı, yeniçerilerin içine soktuğu adamları aracılığıyla, ocağın kapatılması sırasında çıkabilecek karışıklıkları denetlemekti. Ağa Hüseyin Paşa, 1822’de kul kâhyalığına, 1823’te de yeniçeri ağalığına yükseldi. Yeniçeri ağalığı sırasında, ocakta tehlikeli gördüğü kişileri ya başka yerlere sürgün etti ya da ortadan kaldırdı. Bu hizmetlerinden ötürü aynı yıl vezirliğe yükseldi. Ancak, yeniçeriler arasında çok düşman kazanmıştı. Can güvenliğinin kalmayışı ve yeniçerilerin ayaklanma olasılığı karşısında yeniçeri ağalığından alındı. İstanbul Boğazı’nm Rumeli yakası muhafızlığı ile İzmit ve Bursa Sancağı mutasarrıflığına atandı. 1826’da Yeniçeri Ocağı’mn kaldırılmasıyla son bulan ayaklanma sırasında devlete büyük yararlıklar gösterdi. Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye adıyla kurulan yeni düzenli orduda komutanlık görevi aldı. 1827’de bu görevi Husrev Paşa’ya bırakarak yeniden mutasarrıflık ve muhafızlık görevine döndü. Aynı yıl Edirne valiliğine atandı.
1828-1829 Rus Savaşı’nda, Şumnu ve Balkanlar’ın savunmasıyla görevlendirildi. Ağa Hüseyin Paşa, Şumnu’yu çok iyi savunmakla birlikte Ruslar’ın Aşağı Tuna’daki siperleri ele geçirmelerini engelleyemedi. Komutayı Sadrazam Mehmed Reşid Paşa’ya bırakıp Rusçuk Muhafızlığı’na çekildi. Burada da başarılı olamadı. Savaş sonrası ikinci kez Edirne valiliğine getirildi. 1832’de Osmanlılar’a karşı ayaklanan Mısır Valisi Mehmed Ali Paşa’nm oğlu İbrahim Paşa komutasındaki bir orduyu Suriye’ye göndermesi üze
rine, Ağa Hüseyin Paşa Mısır Ordusu karşısında oluşturulan askeri güçlerin komutanlığına getirildi. Temmuz 1832’de Beylan’da İbrahim Paşa’nm ordusuna yenildi ve görevden alındı. Sırbistan Prensi Miloş Obrenoviç ile iyi ilişkileri olduğundan, 1833’te Vidin muhafızlığına atandı. Bir yıl sonra geri çağrıldı. 1846’da ikinci kez Vidin muhafızı oldu. Ölümüne değin bu görevde kaldı.
Okur-yazar olmayan Ağa Hüseyin Paşa bilime ve tekniğe karşı büyük bir ilgi duyuyordu. Yenilik yanlısıydı. Yeniçeri Ocağı’nm kaldırılmasına katkısının yanı sıra yönetsel, görevlerle bulunduğu yerlerde bayındırlık alanında hizmetleri olmuştur.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi